مدیریت خاک و تولید پایدار (Jun 2023)
تعیین فسفر زیست فراهم در برخی از خاک های شالیزاری به روش آزمون جلبکی
Abstract
سابقه و هدف: هدررفت فسفر از اراضی کشاورزی و ورود آن به منابع آبی سبب پدیده سرشارسازی و شکوفایی جلبکی شده و کنترل فسفر ورودی به زیست‌بوم‌های آبی را به چالشی مهم برای مدیریت این منابع تبدیل کرده است. آزمون جلبکی به عنوان قابل اعتمادترین روش برای کمی‌سازی پتانسیل زیست‌فراهمی فسفر محسوب می‌شود. این پژوهش با هدف بررسی زیست‌فراهمی فسفر در سه نمونه خاک شالیزاری و ارتباط آن با رشد ریزجلبک کلرلا انجام گرفت. مواد و روش‌ها: نمونه‌برداری خاک از عمق 10-0 سانتی‌متری اراضی شالیزاری واقع در پنج منطقه پسیخان، پیربازار، سیاه درویشان، فخب و لاکان انجام شد. این اراضی برای مدت طولانی و به صورت سالانه کود فسفری دریافت کرده بودند. ابتدا با عصاره‌گیری پی در پی به روش هدلی بخش‌های مختلف فسفر در 5 نمونه خاک تعیین شد و سپس با توجه به مقدار فسفر کل، فسفر در بخش‌های مختلف و درصد رس، سه نمونه از خاک‌ها (پسیخان، پیربازار و لاکان) به عنوان تنها منبع فسفر به محیط کشت ریزجلبک کلرلا اضافه شدند. آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی به روش اندازه‌های تکرار شده در زمان با سه تکرار انجام شد. مقدار کلروفیل a، تعداد سلول‌های ریزجلبک، فسفر کل محلول و فسفر ذره‌ای در روزهای صفر، 7، 14، 21 و 28 انکوباسیون اندازه-گیری شد. یافته‌ها: دو خاک پیربازار و فخب از نظر بخش‌بندی فسفر مشابه و ترتیب بخش‌ها به صورت اکسیدی< باقی‌مانده< کربناتی< محلول-تبادلی بود. در حالی‌که در سه خاک دیگر بخش‌بندی فسفر به صورت باقی‌مانده< اکسیدی<کربناتی< محلول-تبادلی بود. مقدار کلروفیل a ریزجلبک در هر سه نمونه خاک روند افزایشی نشان داد و در روز چهاردهم به بیشترین مقدار رسید و پس از آن ثابت شد. تعداد سلول‌های ریزجلبک در تیمار خاک پیربازار تا روز چهاردهم انکوباسیون و در خاک‌های لاکان و پسیخان تا پایان دوره انکوباسیون روند افزایشی نشان داد. فسفر کل محلول در تمامی تیمارها در طول دوره انکوباسیون تا روز هفتم روند افزایشی داشت و پس از آن کاهش یافت. فسفر ذره‌ای در روز هفتم انکوباسیون به شدت کاهش و سپس در ادامه انکوباسیون افزایش نشان داد. مقدار کلروفیل a و تعداد سلول‌های ریزجلبک در دو هفته اول انکوباسیون همبستگی مثبت و معناداری با فسفر کل محلول نشان دادند و در دو هفته بعد رشد ریزجلبک تحت تاثیر فسفر ذره‌ای قرار گرفت. نتیجه‌گیری: از آن‌جا که خاک می‌تواند به عنوان منبع فسفر امکان رشد ریزجلبک را فراهم نماید، بنابراین توجه به فسفر ورودی به زیست‌بوم‌های آبی از طریق اراضی کشاورزی حاشیه رودخانه‌ها برای مدیریت پدیده سرشارسازی در تالاب انزلی ضروری است.
Keywords
