Erciyes İletişim Dergisi (Jul 2018)
Yeşilçam’da Polisiyenin Eleştirel Dönüşümü: Toplumsal Gerçekçi Sinema Hareketinin Amblemi Olarak Gecelerin Ötesi
Abstract
Türk sinemasının Yeşilçam öncesi uzun süren dönemi polisiye türü konusunda pek üretken değildir. Yeşilçam sinemasının oluşum döneminde (1948-1959) kitlesel film üretiminin sistemleşmesiyle birlikte beş hâkim sinema türü (melodram, tarihi film, komedi, polisiye ve köy filmi) standartlaşır. Bu türsel bağlamda yapımcılığına dönen Kemal Film için Lütfi Akad-Osman Seden ikilisi, suç melodramı ile sembiyotik ilişkiye giren polisiyeler üretir: Kanun Namına, Katil, Öldüren Şehir, Kanlarıyla Ödediler ve İntikam Alevi gibi melez filmler 1952-1956 arasında melodram ile polisiye estetiğini suç ve macera temaları etrafında harmanlar. Kemal Filmin basmakalıplaştırdığı polisiye türe toplumsal, siyasal ve iktisadi yeni bir eleştirel görünüm kazandıran, ayrıca bu türü hem içerikte hem de biçimde modernleştiren eser toplumsal gerçekçi sinema hareketinin öncüsü Gecelerin Ötesi’dir. Böylece, melodramın klişeleşmiş uzlaşımlarından nihayet kurtulan polisiye türü realizm ile senkretik bir bağ kurar. Film sanatının olmazsa olmazları biçime ve biçeme olduğu kadar sinemasal türlere de odaklanan “estetik tarih” perspektifinden hareket eden bu makalenin amacı, Türk sinema tarihyazımında türsel kimliği görmezden gelinip sadece sosyal ve realist temsilleri hatta sosyolojik yönleri etrafında değerlendirilen Gecelerin Ötesi’nin polisiyeyi nasıl yenilediğini kanıtlamaktır. Gecelerin Ötesi hangi estetik özellikleriyle hem polisiye türüne hem de toplumsal gerçekçi harekete girer? Bu film, Akad-Seden tandeminin temellerini attığı polisiye film geleneğinden neden ve nasıl farklılaşır? Çalışmanın problematiği bu çerçevede belirlenmiştir. Makalenin teorik çerçevesi ve analitik yöntemi ise “sinema türü kavramını” basit bir taksonomi etkinliği ya da etiketleme şekli olarak değil de, ciddi bir “yorumlama kategorisi” olarak kabul eden Raphaëlle Moine’ın kuramsal yaklaşımına dayanır.
Keywords
