ULUM (Dec 2021)
Beyhakî’nin Hayatı, Eserleri ve es-Sünenü’l-kebîr’in Mukaddimesi el-Medhal ilâ ‘il-mi’s-sünen’i
Abstract
Hadis ilmi tarihinde önde gelen şahsiyetlerden birisi, hicrî IV. ve V. asırda yaşayan Ebû Bekir Ahmed b. el-Hüseyn b. ‘Alî el-Beyhakî’dir. Beyhakî, günümüzde İran sınırları içerisinde yer alan Sebzevar’da (eski ismi Beyhak) 384/994’te doğup büyümüş, daha sonra başta Neysâbûr olmak üzere Cibâl, Irak ve Hicaz bölgelerine ilmî seyahatler yapmıştır. Bu yolculukların akabinde memleketine dönen Beyhakî, Büyük Selçuklu Devleti Tuğrul Bey döneminde yaşayan Eş‘arî fitnesi nedeniyle tekrar Hicaz’a gitmek zorunda kalmış ve 455/1063’te Beyhak’a geri dönmüş, kısa bir süre sonra da 458/1066’da Neysâbûr’da vefat etmiştir. Beyhakî, İslâmî ilimlerin farklı alanlarında birçok kitap telif etmiştir. Bunların içerisinden es-Sünenü’l-kebîr, Ma‘rifetü’s-sünen ve’l-âsâr, es-Sünenü’s-sagîr, el-Hilâfiyyât, Şu‘abu’l-îmân öne çıkmaktadır. Bu çalışmada ise uzun zamandır eksik bir hâlde elimizde bulunan ve yakın bir zamanda tam olarak basılan es-Sünenü’l-kebîr’in mukaddimesi el-Medhal ilâ ‘ilmi’s-sünen ele alınmıştır. İlk önce şekil açısından el-Medhal’in ismi, telif zamanı ve yazma nüshaları üzerinde durulmuştur. Akabinde ise el-Medhal’in muhtevasına temas edilmiş, içeriğinin hadis usûlünün yanı sıra fıkıh usûlü ve ilimle ilgili konulardan oluştuğu görülmüş, ayrıca Şâfi‘î’nin er-Risâle’si ile arasında bir karşılaştırma yapılmıştır. Daha sonra el-Medhal’deki hadis usûlü konuları bağlamında Beyhakî’nin görüşlerine temas edilmiştir. Bütün bu araştırmanın sonucunda el-Medhal’in sadece hadis usûlü konularını ele alan bir eser olmadı-ğı, Şâfi‘î’nin er-Risâle’sinden oldukça fazla etkilendiği, Beyhakî’nin senedli rivayetler naklederek ko-nuları ele aldığı ve kendisine ait görüşlerin nadiren bulunduğu tespit edilmiştir.
Keywords
