Etyka i polityka. O twórczości Pawła Smoleńskiego

Abstract

Artykuł jest próbą przyjrzenia się twórczości Pawła Smoleńskiego. Jest reporterem, publicystą, a od 1989 roku dziennikarzem „Gazety Wyborczej”. Jest autorem wielu książek zarówno o tematyce polskiej jak i międzynarodowej, uważany za najważniejszego polskiego prozaika od spraw izraelskich i Bliskiego Wschodu. W tekście pokazuję autora reportaży jakby w dwóch rolach, odpowiednio ukonkretnianych na dwóch płaszczyznach tekstu. Pierwsza to rola pisarza społecznego i politycznego realizowana w warstwie tekstu, w której autor opowiada czytelnikowi o świecie, korzystając z dostępnej wiedzy stara się być znawcą, ekspertem, kimś w rodzaju przewodnika po nieznanym fragmencie świata. Próbuje go rozumieć, rozjaśnić i wytłumaczyć zjawiska w nim występujące. W przypadku książek Pawła Smoleńskiego, nie chodzi o jawną manifestację własnej ideologii ale o zasób poglądów, które wpływają na kształt tekstu. Dostrzec je możemy zarówno w tych nielicznych partiach, gdzie poznajemy sposób myślenia czy działania narratora ale przede wszystkim w głębszych pokładach narracji, gdzie odsłania się sposób myślenia Smoleńskiego o świecie. Druga rola to pisarz-humanista, który nie widzi możliwości opowiedzenia o jakichkolwiek skomplikowanych wydarzeniach naszej współczesności bez skupienia się na pojedynczych, ludzkich losach. Wsłuchuje się w opowieści swoich bohaterów, którzy przekazują mu to, co przeżyli ale także odsłaniają własny sposób myślenia. W reportażach Smoleńskiego, nie tylko z resztą tych dotyczących Bliskiego Wschodu, wpisany jest projekt etyczny, którego punkt odniesienia stanowią wartości europejskie: racjonalizm i antropocentryczna perspektywa światopoglądowa. Obie role dopełniają się w twórczości autora kreując oryginalny idiom pisarski.

Keywords

• Paweł Smoleński
• reportaż literacki
• etyka
• polityka