مدل‌سازی ریسک آتش‌سوزی با استفاده از روش‌های سنجش‌ازدور و شبیه‌سازی رفتار آتش‌ در استان گیلان

Abstract

استان گیلان یکی از شاخص­ترین نمونه­های ریسک آتش­سوزی جنگل­ها و مراتع در ایران است. در این تحقیق، شاخص ریسک آتش‌سوزی در این استان بر اساس داده‌های مکانی و تصاویر ماهواره‌ای سنجش‌ازدور که عوامل انسانی و بیوفیزیکی سیمای سرزمین را توصیف می‌کند، تهیه شد. با استفاده از تصاویر ماهواره­ای Landsat-8 OLI/TIRS L1TP سال 2021 و نیز الگوریتم طبقه‌بندی ماشین بردار پشتیبان (SVM)، طبقه‌بندی نظارت شده این تصاویر برای تهیه نقشه پوشش زمین منطقه مورد مطالعه انجام شد. شاخص ریسک آتش‌سوزی (دامنه ارزش از 0/0 تا 1) بر اساس 1) رفتار آتش­سوزی (شدت خط آتش و نرخ گسترش آتش که توسط مدل شبیه­ساز آتش FlamMap (Finney, 2006) مشخص می­شود)؛ 2) تاریخچه آتش­سوزی (مربوط به داده­های آماری آتش­سوزی طی سال­های 1992 تا 2022)؛ و 3) عوامل انسانی (با استفاده از رابطه معکوس این تأثیر با فاصله اقلیدسی از جاده­ها و سکونت­گاه­ها) محاسبه شد. با توجه به نتایج مدل‌سازی، ریسک آتش در منطقه مورد مطالعه از 0/0 تا 68/0 با میانگین 11/0 متغیر بود. مقدار کمینه شاخص ریسک آتش در بخش‌های پست و کم ارتفاع که عمدتاً توسط مدل­های ماده سوختنی غیرقابل سوختن (اراضی لخت، باغ-زراعت آبی، مناطق انسان­ساز و مناطق آبی) پوشیده شده است، مشاهده می­شود. درحالی‌که مقدار بیشینه شاخص ریسک آتش در ارتفاعات، جایی که پوشش­های جنگلی متراکم و با دسترسی محدود به جاده و تجهیزات اطفای آتش در مقایسه با مناطق کم ارتفاع وجود دارد، مشاهده می­شود. شاخص ریسک آتش‌سوزی محاسبه‌شده نشان داد که حدود 21 درصد از استان، ازجمله مهم‌ترین بوم­سازگان­های جنگلی اولیه و کهن­رُست از نظر اکولوژیکی، در برابر آتش‌سوزی‌های جنگلی آسیب‌پذیر است. بر اساس این نتایج، در این مناطق باید منابع مدیریت آتش با تمرکز بیشتری کنترل و برنامه­ریزی شود، زیرساخت­های پیشگیری از آتش تقویت شود، آموزش پیشگیری از آتش برای ارتقای آگاهی مردم در برابر آتش انجام شود و اقدامات مختلفی برای افزایش تاب­آوری بوم­سازگان­های آسیب­پذیر این مناطق باید در نظر گرفته شود.

Keywords

• شاخص خطر آتش‌سوزی
• مدل‌سازی رفتار آتش
• عوامل انسانی موثر بر آتش‌سوزی
• تاب‌آوری اکوسیستم
• استان گیلان
• ایران