Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Mar 2020)
SELÇUKLU DAMADI EBÛ KÂLÎCÂR TACÜLMÜLÛK HEZÂRESB VE FAALİYETLERİ
Abstract
Öz: Selçuklular Dandanakan Savaşı’ndan sonra batıya doğru ilerleyişlerini hızlandırarak on yıldan az bir sürede Anadolu kapılarına ve Bilâd-ı Şâm’a kadar ulaşmışlardır. Söz konusu fetih hareketleri esnasında hâkim oldukları şehirlerin yönetimini belirli yükümlülükleri yerine getirmeleri şartıyla eski yöneticilere bırakmışlardır. Bu şekilde hâkimiyet alanları içinde otoritelerini güçlendirmiş hem de mevcut yöneticilerin tecrübe ve kabiliyetlerinden istifade etmişlerdir. Basra Körfezi kıyısında İran ve Irak toprakları içinde bulunan Hûzistân, Vâsıt, Basra, Şîrâz ve Errâcân gibi şehirlerin idaresi de Hezâresb b. Bengîr adında mahalli bir idarecinin hâkimiyeti altında bulunuyordu. Tuğrul Bey, 447 (1055) yılında Bağdat’a geldikten sonra mezkûr şehirlerin idaresini eskiden olduğu gibi Hezâresb’e bırakmıştır. Selçukluların hâkim oldukları coğrafyadaki siyasî ve idarî yapılarını ve hâkimiyetlerini kolaylaştıran amilleri anlayabilmek için, Selçuklu ordusunda komutanlık yapan mahalli idarecilerin rolünü tespit etmek elzemdir. Bu çalışmada Selçukluların İran ve Irak coğrafyalarında gerçekleştirdikleri fetihlerde bulunan, fetihler esnasında gösterdiği kahramanlık ve sadakatten dolayı Tuğrul Bey ve Alp Arslan dönemlerinde taltif edilen Hezâresb b. Bengîr adlı Selçuklu komutanının faaliyetleri ve Selçuklular ile münasebetleri üzerinde durulmuştur. Selçuklu fetihlerinde yer alan mahalli emîrlerin faaliyetlerini tespit etmenin Selçuklu hâkimiyetinin fethedilen şehirlerdeki devamlılığı hakkında ipuçları verebileceği kanaatindeyiz. Abstract: After the Battle of Dandanakan, the Seljuks accelerated their progress towards the West and reached the Anatolia gates and Bilad al-Sham region in less than a decade. During the conquering movements in question, they left the cities to the former rulers on condition that they fulfilled certain obligations. In this way, they strengthened their authority within the areas of dominance and benefited from the experience and capabilities of the current managers. The administration of cities such as Vasıt, Basra, Shiraz, Arracan and Khuzistan, located in Iran and Iraq on the Persian Gulf Coast, was under the domination of a local administrator Hazarasb b. Bangir. After arriving in Baghdad in 447 (1055), Tuğrul Bey left the administration of the cities to Hazarasb as it used to be. To understand the political and administrative structures of the Seljuks in the conquered geography and the factors that facilitate their domination, it is essential to determine the role of local administrators who were commanding the Seljuk Army. In this study, the activities of the Seljuk commander called Hazarasb b. Bangir conquering the regions of Iran and Iraq, and awarded because of bravery and loyalty during the reign of Tughril Beg and Alp Arslan were emphasized. We believe that determining the activities of the local governments in the Seljuk conquests could give clues about the continuity of the Seljuk domination in the conquered cities.
Keywords
