Eskiyeni (Sep 2022)
Ayrık-Beyinler Vakasından Teslise Yol Çıkar mı?
Abstract
Teslis, Hristiyanlığın en tartışmalı doktrinlerinden biridir. Teslisi böylesine tartışmalı kılan temel husus, Tanrı’nın nasıl olup da aynı anda hem tek bir varlık hem de üç farklı kişi olduğudur. Zira teslis doktrinine göre, zikredilen üç ilahi kişi birbiriyle özdeş değildir ama buna rağmen her üçü de aynı Tanrı’dır. Bu durum, pek çok Hristiyan tarafından da sorunlu görülmüş ve bunu açıklamak için birbirinden farklı çözümler geliştirilmiştir. Yakın zamanda bu meseleye ilişkin öne sürülen çözümlerden biri de beyin yarıküreleri birbirinden ayrılmış hastaların psikolojik durumlarından yola çıkarak bir varlığın birden çok kişi olabileceğini iddia eder. Bu sayede tek bir varlık olan Tanrı’nın aynı anda üç kişi olabilmesine de bir örnek bulunmuş olur. Hiç değilse bunun mümkün olduğunu gösteren bir örnek, kimilerine göre, Tanrı’nın üç kişi olmasının imkânsız olduğu iddiasına gölge düşürür. Bu bağlamda ayrık beyin vakalarını öne çıkaran husus, kişinin ne olduğu konusunda tartışmalara ve farklı yorumlara kapı aralayan sonuçlarıdır. Bu vakanın en ilginç özelliği, cerrahi bir müdahaleyle beyin yarıküreleri arasındaki korpus kallosum bağı kesilerek yarıküreleri birbirinden ayrılan hastaların, bazı koşullarda birden fazla kişi gibi hareket edebilmeleridir. Bir başka deyişle, tek bir insan bedeninde birden fazla kişi konumlanmış gibidir. Zira birbirinden ayrılan yarıküreler, zaman zaman birbirinden bağımsız arzu, istek ve kararlara sahip olabilmektedir. Bu ise kimilerine göre, ayrı bir kişi olmanın yeterli bir göstergesidir. Kimi Hristiyanlar, bu vakadan hareketle bir benzetme kurarak Tanrı’nın da –tek bir varlık olmakla birlikte– aynı anda üç kişi olabileceğini iddia eder. Bu iddianın önde gelen savunucusu Trenton Merricks olmuştur. Bu çalışmada öncelikle, Merricks’in, niçin mevcut teslis açıklamalarını yetersiz bulduğu ele alınarak, onun diğer teslis açıklamalarına yaptığı eleştirilere yer verilecektir. Ardından ayrık-beyin vakasına ve bu vakanın yorumlarına dair bilgiler verilecektir. Bundan sonra, Merricks’in ayrık-beyin vakasına dayanan bir analojiyle teslisi açıklama çabası incelenecektir. Bu çalışmanın temel iddiası, ayrık-beyin vakasına dair Merricks’in yorumunun, Tanrı’nın birden fazla kişi olduğu sonucuna ulaştırmakta başarısız olduğudur. Üstelik ayrık-beyin vakası Merricks’in istediği şekilde yorumlansa dahi, teslisin mümkün olduğu sonucuna ulaşılamamaktadır. Diğer bir ifadeyle, ayrık-beyin vakalarının doğrudan bir yorumu aslında Tanrı’nın birden fazla kişi olamayacağına işaret etmektedir. Fakat ayrık-beyin vakasından teslise ulaşmaya çalışan argüman, bu sonucu elde edebilmek için vakayı aşırı yorumlamaktadır.
Keywords
