Islām va ̒ulūm-i ijtimā̒ī (Dec 2024)
بررسی ارتباط مدیریت اسلامی بر مدارای اجتماعی با تأکید بر نقش میانجی سرمایه روان‌شناختی
Abstract
مقدمه و اهداف: مدیریت اسلامی رویکردی خاص برای مدیریت سازمان‌هاست که براساس اصول و ارزش‌های اسلامی استوار است. رابطه مدیریت اسلامی و سرمایه روان‌شناختی حوزه‌ای قابل‌توجه در زمینه رفتار و مدیریت سازمانی است. در چارچوب مدیریت اسلامی، مدارای اجتماعی را می‌توان به‌عنوان یک عنصر کلیدی برای ارتقای مدیریت اخلاقی در نظر گرفت که به تفاوت‌ها احترام می‌گذارد. مدارا و تعامل بین کارکنان یک سازمان به‌ویژه دانشگاه از لازمه‌های رشد و شکوفایی آن است. مدارای اجتماعی در محیط دانشگاه یک جنبه حیاتی برای ایجاد محیطی هماهنگ برای کارکنان است که شامل توانایی پذیرش و احترام به تفاوت در ایده‌ها، باورها و سبک زندگی در میان افراد با پیشینه های مختلف است. اصول مدیریت اسلامی بر اهمیت ارزش‌هایی مانند شفقت، همدلی و انصاف در محیط کار تأکید دارد. این ارزش‌ها ارتباط نزدیکی با مفهوم سرمایه روان‌شناختی دارند که به حالات روان‌شناختی مثبتی اشاره دارد که به توانایی فرد برای عملکرد مؤثر در محیط کار کمک می‌کند. هدف از این پژوهش به‌کارگیری اصول مدیریت اسلامی و تأثیر آن بر مدارای اجتماعی با نقش واسطه‌ای سرمایه روان‌شناختی در بین کارکنان دانشگاه محقق‌اردبیلی است. روش: در این تحقیق کارکنان اداری و آموزشی دانشگاه محقق‌اردبیلی به تعداد 400 نفر بررسی شدند که با استفاده از جدول مورگان نمونه‌ای به اندازه 118 نفر انتخاب شدند و برای تعیین ارتباط علّی بین متغیرها، تحلیل‌های آماری با استفاده از روش معادلات ساختاری و نرم‌افزارهای SPSS23 و SMART– PLS انجام شده است. در این زمینه سؤالات پرسش‌نامه، از چارچوب کلی سؤالات پرسش‌نامه عسگری و همکاران (1393) شامل معیار ارزشی، معیار تخصصی، معیار مکتبی و پرسش‌نامه مدارای اجتماعی پیترکینگ (1976) شامل ابعاد مدارای سیاسی، عقیدتی، رفتاری و هویتی و پرسش‌نامه سرمایه روان‌شناختی لوتانز (2007) شامل ابعاد خودکارآمدی، امیدواری، تاب آوری و خوش‌بینی جمع‌آوری شدند که در سابقه تحقیقات قبلی روایی و پایایی این پرسش‌نامه‌ها تأیید شده بودند. نتایج: نتایج پژوهش نشان می‌دهد مدیریت اسلامی بر مدارای اجتماعی و سرمایه روان‌شناختی به‌ترتیب 775/0 = β و 826/0 = β تأثیر مستقیم و مثبتی دارد. همچنین، رابطه معناداری بین مدیریت اسلامی و مدارای اجتماعی وجود دارد و سرمایه روان‌شناختی واسطه این رابطه است. بحث و نتیجه‌گیری: مطابق نتایج این پژوهش مدیریت اسلامی بر مدارای اجتماعی تأثیر دارد. تلاقی مدارای اجتماعی و مدیریت اسلامی یک تعامل پیچیده بین ابعاد فرهنگی، روان‌شناختی مذهبی و اخلاقی را در شکل دادن به هنجارهای اجتماعی، شیوه‌های تجاری و رفتارهای فردی آشکار می‌کند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد مدیریت اسلامی سرمایه روان‌شناختی را در بین کارکنان افزایش می‌دهد. اصول مدیریت اسلامی می‌تواند سرمایه روان‌شناختی را با پرورش فرهنگ اعتماد تحت‌تأثیر قرار دهد و باعث افزایش احترام و ارتباطات باز در درون سازمان شود. همچنین، نتایج این پژوهش نشان می‌دهد کارکنان با سطوح بالاتر سرمایه روان‌شناختی تمایل به مدارای اجتماعی بیشتری دارند. وقتی کارکنان دارای حس قوی خودکارآمدی، امید، خوش‌بینی و انعطاف‌پذیری هستند، به احتمال زیاد نسبت به دیدگاه‌ها و فرهنگ‌های مختلف باز هستند و آنها را می‌پذیرند. به‌طورکلی، یافته‌ها نشان می‌دهند رابطه معناداری بین مدیریت اسلامی و مدارای اجتماعی وجود دارد و سرمایه روان‌شناختی واسطه این رابطه است. سرمایه روان‌شناختی را می‌توان در مدیریت اسلامی برای بهبود عملکرد و رفاه کارکنان، با تشویق اعمالی مانند مراقبه، دعا و تأمل معنوی و همچنین مدیریت منابع انسانی، معنویت در کار، مدیریت احساسات و رهبری استفاده کرد. پیشنهاد می‌شود در انتخاب مدیران دانشگاه معیارهای تخصصی مانند دانش، مهارت و شایستگی، معیارهای ارزشی مانند مدارا، عدالت و انصاف و معیارهای مکتبی، که ریشه در مکتب اسلام دارد، مانند خیرخواهی، تقوای فردی و سیاسی مدنظر قرار گیرد. تقدیر و تشکر: بدین‌وسیله از کارکنان اداری و آموزشی دانشگاه محقق‌اردبیلی که در طول انجام پژوهش ما را یاری رساندند و در تکمیل پرسش‌نامه همکاری نمودند، تشکر و قدردانی می‌شود. تعارض منافع: بین نویسندگان هیچ‌گونه تعارضی در منافع وجود ندارد.
Keywords
