Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Jun 2024)
MAKSİMİZE ETME EĞİLİMİ İLE KAYIPTAN KAÇINMA, RİSKTEN KAÇINMA, MUTLULUK BİLİŞSEL ÖNYARGIYA DÜŞME EĞİLİMİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN CİNSİYETE GÖRE ANALİZİ
Abstract
ÖZ:Sınırlı rasyonaliteden yola çıkarak ortaya konan maksimize etme-tatmin etme ayrımı Schwartz vd.’nin (2002) çalışmasıyla teorik temellere oturtulmuştur. Literatür incelediğinde konuyla ilgili çalışmaların çoğunlukla ölçek geliştirme çabalarında yoğunlaştığı görülmektedir. Bununla birlikte az sayıda çalışma maksimize etme eğiliminin farklı değişkenlerle ele alınmasını kapsamaktadır. Bu bakımdan, bu çalışma maksimize etme eğilimi ile kayıptan kaçınma, riskten kaçınma, mutluluk ve bilişsel önyargılara düşme eğilimi arasındaki ilişkileri araştırmaya yönelik gerçekleştirilmiştir. 272 kişilik örneklemle gerçekleştirilen çalışmada öncelikle maksimize etme eğilimi, kayıptan kaçınma ve riskten kaçınma ölçekleri Türkçe’ye uyarlanmış ve geçerlilik/güvenilirlik analizleri yapılmış, sonrasında ise oluşturulan hipotezler test edilmiştir. Elde edilen bulgular, maksimize etme eğiliminin sadece medeni duruma göre farklılık gösterdiği; kayıptan kaçınma, riskten kaçınma, mutluluk ve bilişsel önyargılara düşme eğilimleri ile ilişkilerinin ise cinsiyetler arasında farklılık gösterdiği şeklindedir. Buna göre kadınlarda maksimize etme eğilimi ile kayıptan kaçınma ve riskten kaçınma arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki tespit edilmiş olmasına karşılık erkeklerde her iki değişkenle de maksimize etme eğilimi arasında bir ilişki bulunmamaktadır. Yine kadınlarda maksimize etme eğilimi ile mutluluk ve batık maliyete düşme eğilimi arasında bir ilişki saptanmazken; erkeklerde maksimize etme eğilimi ile mutluluk arasında ve batık maliyete düşme eğilimi arasında anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Burada kadın ve erkeklerin maksimize etme eğilimi noktasında motivasyonlarının farklı olduğu görülmektedir. Çalışma, maksimize etme eğilimini bahsi geçen değişkenlerle birlikte ele alan çalışmaya rastlanmaması bakımından özgün değer taşımaktadır. Ayrıca, Maksimizasyon Eğilimi Ölçeği, Kayıptan Kaçınma Ölçeği ve Riskten Kaçınma Ölçeği’nin Türkçe uyarlamalarının ve analizlerinin de ilk kez gerçekleştirilmesi bakımından da önem taşımaktadır. ABSTRACT:Abstract The maximizing-satisfying distinction, which is based on limited rationality, was established on theoretical grounds by Schwartz et al. (2002). When the literature is analysed, it is seen that the studies on the subject are mostly concentrated on scale development efforts. However, few studies have examined the maximizing tendency with different variables. In this respect, this study was conducted to investigate the relationships between maximizing tendency and loss aversion, risk aversion, happiness and tendency to cognitive biases. In the study with a sample of 272 people, firstly, the scales of maximizing tendency, loss aversion and risk aversion were adapted into Turkish and validity/reliability analyses were performed, and then the hypotheses were tested. The findings indicate that the maximizing tendecy differs only according to marital status, whereas the relationships with loss aversion, risk aversion, happiness and tendency to cognitive biases differ between genders. Accordingly, while there is a statistically significant relationship between the maximizing tendency and loss aversion and risk aversion in women, there is no relationship between both variables and the maximizing tendency in men. Again, while there is no relationship between the maximizing tendency and happiness and the tendency to incur sunk costs in women, there is a significant relationship between the maximizing tendency and happiness and the tendency to incur sunk costs in men. Here, it is seen that the motivations of men and women are different in terms of the maximizing tendency. The study has a unique value in terms of the fact that there is no study that deals with the maximizing tendency together with the aforementioned variables. In addition, it is also important in terms of carrying out the Turkish adaptations and analyses of the Maximization Tendency Scale, Loss Aversion Scale and Risk Aversion Scale for the first time.
Keywords
