نقد تحلیل و زیبایی شناسی متون (Oct 2019)
بررسی رابطه ترامتنی غزل رهی معیری با سعدی
Abstract
چکیده سخنوران برجستة ادب فارسی هرکدام در برخی از انواع ادبی دستی توانا داشته‌اند. به گونه‌ای که آن نوع ادبی را به شاخص و معیاری برای آثار ادبی دیگر تبدیل کرده‌اند و آثارشان به عنوان مادر متن مورد توّجه شاعران، نویسندگان و دیگر هنرمندان قرار گرفته است. از جملة این سخنوران بزرگ، از «سعدی شیرازی» – استاد مسلّم غزل فارسی – می‌توان نام برد. بسیاری از غزلسرایان در شیوة شاعری خود متأثر از سبک سخن سعدی هستند. یکی از غزلسرایان معاصر که در شیوة سخن‌پردازی و انتخاب واژگان، ترکیبات، مضمون، محتوا و نوع نگاه بیش‌تر از دیگران از سعدی متأثر است، «محمّدحسن رهی معیّری» (1347 – 1288) است. این مقاله سعی دارد کیفیّت تأثیرپذیری رهی معیّری از سعدی در غزل را بر مبنای نظریة «ترامتنیت ژرار ژنت» بررسی و تحلیل کند. این نظریه کلیة روابط یک متن با متون دیگر را بررسی و بیان می‌کند و کیفیّت تأثیر و تأثر «پیش‌متن» و «بیش‌متن» را مشخص و وجوه آن را متمایز می‌سازد. آنچه از نتایج این گفتار حاصل شده، عبارت است از: چگونگی برخورد رهی با غزل سعدی و استفاده از واژه‌ها و ترکیبات به شکل صریح و غیر صریح، پردازش مضمون و موضوع، نوع نگاه و برداشت رهی از شعر سعدی در موضوعات متفاوت و کیفیّت تقلید یا تغییر نگاه به مضامین شعری سعدی که به شیوة تحلیلی - توصیفی بر اساس روش کتابخانه‌ای تنظیم گردیده است.
