ارزیابی تأثیر ایجاد بازار آب بر ارتقای بهره‌وری با استفاده از مدل برنامه‌ریزی ریاضی (مطالعه موردی: حوضه آبریز تجن)

Abstract

هدف از این مطالعه اثرات تشکیل بازارهای آب بر ارتقای بهره‌وری آب در حوضه آبریز تجن می‌باشد. در این پژوهش از یک سیستم مدل‌سازی، مدل برنامه‌ریزی ریاضی و تابع هدف حداکثرسازی سود در محیط زبان برنامه‌نویسی متلب استفاده شد. پس از شبیه‌سازی تشکیل بازار آب، تأثیر آن بر شاخص‌های بهره‌وری فیزیکی و اقتصادی آب در دو گروه شامل مزارع بدون محدودیت آب (گروه A) و مزارع با محدودیت آب (گروه B) موردارزیابی قرار گرفت. براساس نتایج، تشکیل بازار آب منجر به افزایش 13 درصد سود در گروه (A) و 30 درصد سود در گروه (B) می‌شود. با توجه به نتایج، تشکیل بازار آب میزان مصرف آب در مزارع نماینده (A) و (B) را به‌ترتیب کاهش و افزایش می‌دهد. نتایج ارزیابی شاخص‌های بهره‌وری آب حاکی از آن است که در گروه (A) در دسترس‌بودن آب و در نتیجه افزایش سطح زیر کشت و در گروه (B) جبران کمبود آب و افزایش سطح زیر کشت منجر به افزایش بهره‌وری فیزیکی شده است. در مزارع گروه (A) فروش آب و در مزارع گروه (B) تخصیص آب به محصولات با ارزش اقتصادی بالاتر افزایش بهره‌وری اقتصادی آب را در پی داشته است. به‌طورکلی، می‌توان بیان نمود که تشکیل بازار آب موجب افزایش بهره‌وری می‎گردد، اما تنهایی منجر به‌دستدست‌یابی به کشاورزی پایدار و کاهش مصرف آب در سطح حوضه آبریز نمی‌شود. بنابراین اجرای سیاست‌های دیگر نظیر کنترل برداشت از منابع آب سطحی و زیرزمینی، تحویل حجمی آب براساس الگوی کشت بهینه و تخصیص آب به محصولات با ارزش اقتصادی بالاتر همراه با رویکرد بازار آب می‌تواند علاوه‌ بر کاهش مصرف آب، بهره‌وری آب را نیز ارتقا دهد.

Keywords

• الگوریتم ژنتیک
• بحران آب
• کشاورزی
• مدیریت منابع آب