معماری اقلیم گرم و خشک (Feb 2022)
بررسی زبان الگوی میادین تاریخی منطقه یزد و تدوین قواعد طراحی میادین شهری
Abstract
کیفیت‌بخشی به میدانهای شهری معاصر بر پایه ی آموزه های بومی از موضوعات مورد توجه طراحان و دغدغه‌ی پژوهش حاضر است. این پژوهش با فرض اینکه می‌توان زبان الگوی میادین تاریخی منطقه‌ی یزد را بازشناسی کرد، می‌کوشد تا با کاربست نظریه‌ی زبان الگو، نحوه‌ی طراحی این میادین را نه صرفا در جهت توصیف ریخت‌شناسانه، بلکه برای کاربرد در طراحی میادین و همچنین باز طراحی میادین تاریخی، بررسی و تحلیل نماید. بنابراین با استفاده از دیدگاه‌های نظری و تجربیات کاربردی پیرامون نظریه‌ی زبان الگو، این مقاله مترصد است تا روشی را برای بازشناسی الگوهای طراحی تدوین و آن را در استخراج الگوهای طراحی و همچنین نحوه‌ی ارتباطات میان الگوها مورد استفاده قرار دهد تا یک شبکه از زبان الگوها تشکیل شود. بستر بازشناسی الگوها، میادین تاریخی منطقه یزد (هفت میدان شامل میدان امیرچخماق، میدان شاه، میدان خان، میدان وقت‌الساعه، میدان قلعه، لرد فهادان و میدان شاه‌نعمت‌الله ولی تفت) است که میادینی کاملا ایرانی هستند. این هفت میدان در مقیاس‌ها و کارکردهای متفاوت و از دوره‌های تاریخی گوناگون شامل دوره تیموری، صفوی و قاجاری انتخاب شده‌اند. پژوهش حاضر، توسعه‌ای-کاربردی بوده و با روش کیفی و تاریخی-تطبیقی انجام شده است. در روند بررسی مدلی کاربردی شامل چهار گام برای استخراج و بازشناسی الگوهای طراحی تدوین شده است. گام اول، به مشاهده تجربی و استخراج تشابهات میدان‌ها در بسترهای متفاوت اختصاص دارد. در گام دوم، واژگان زبان الگو یا همان الگوهای طراحی استخراج شده و اجزا و سطوح الگوها و همچنین الگوهای عملکردی و ساختاری هر کدام تشریح شده‌اند. گام سوم، به تدوین روابط بین الگوها یا همان قواعد زبان الگو می‌پردازد و گام چهارم نیز قواعدی کلی برای طراحی میادین شهری تدوین می‌کند. مهم‌ترین الگوهای مستخرج شامل الگوی صحن خالی، نظام رنگی یک‌ترازه و دوترازه، فضای محصور، هندسه‌ی مستطیلی، ترکیب پلکانی، عنصر تکرارشونده طاقنمای پنج و هفتی، جهت‌گیری، سلسله‌مراتب، تعادل و تباین، ورودی‌های روبسته، پیوستگی فضایی و هم‌گرایی عملکردی هستند. نتیجه این پژوهش تدوین سیزده قاعده برای طراحی میادین است که شامل وحدت، سلسله‌مراتب، تناسبات، بوم‌گرایی، جهت‌گیری فضا، تعادل، تباین فضایی، تداوم و پیوستگی، تنوع‌پذیری، هویت، همه‌شمولی، مردم‌واری و سادگی هستند.
Keywords
