W poczuciu obywatelskiego obowiązku. Rzecz o gramatyce Antoniego Morzyckiego

Abstract

W roku 1857 ukazało się dzieło zatytułowane Rys grammatyki języka polskiego. Antoni Morzycki, autor gramatyki, nie miał wykształcenia filologicznego, pisał swoje dzieło „przy pługu”, w poczuciu obywatelskiego obowiązku. Podstawą swojej koncepcji uczynił dogmat o pochodzeniu mowy od Słowa, o którym pisał Jan Ewangelista: „Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, a Bogiem było Słowo”. Słowo człowiek otrzymał w darze od Boga. Gramatykę dzieli na trzy działy: głosownię, mownię (naukę o wyrazie i zdaniu) oraz pisownię. Jako jedną z zasad porządkujących opis gramatyczny przyjął paralelizm części mowy i zdania. Książka wywołała żywą reakcję współczesnych.

Keywords

• gramatyki
• język polski
• wiek XIX
• terminologia