روش شناسی ایجاد هستی شناسی مبتنی بر نظام زبان واحد پزشکی: مطالعه موردی هستی شناسی گیاهان دارویی ایران

Abstract

هدف: هستی‌شناسی ابزاری برای نمایش رسمی و به اشتراک‌گذاری دانش حوزه‌ای خاص از طریق مدل‌سازی و ایجاد چارچوبی از مفاهیم و روابط معنایی بین آنهاست. هستی‌شناسی‌ها در حوزة پزشکی کاربرد زیادی دارند و سیستمهای بالینی پشتیبانی تصمیم، سیستمهای خبره پزشکی و پایگاه‌های اطلاعاتی متون زیست پزشکی هر کدام به نوعی به هستی‌شناسی‌ها وابسته‌اند. در این پژوهش، به منظور پیشنهاد روشی برای ساخت هستی‌شناسی‌های پزشکی فارسی، به ایجاد نمونة اولیه از هستی‌شناسی گیاهان دارویی ایران بر مبنای نظام زبان واحد پزشکی اقدام شد. روش‌شناسی: این پژوهش، توصیفی است. جامعة پژوهش، گیاهان دارویی ایران و نمونه شامل هشت گیاه آنقوزه، آویشن شیرازی، اسپند، بابونه شیرازی، ترنجبین، خاکشیر و گل‌گاوزبان است. انتخاب نمونه‌ها به روش نمونه‌گیری تئوریک انجام شد. برای استخراج مفاهیم و روابط نیز از 8 کتاب از متون بومی گیاهان دارویی استفاده شد. همچنین، مبنای روش به کار گرفته شده در استخراج مفاهیم و روابط معنایی، راهکار مهندسی دانش و مبنای روش به کار رفته در ایجاد هستی‌شناسی، روشهای مورد استفاده در پژوهشهای «نوی و مک‌گینس» و «دامونتیر و ویلانیواروسالس» بود. همچنین، از نرم‌افزار پروتژه نسخه 4.2.beta برای ساخت هستی‌شناسی استفاده شد. یافته‌ها: در این پژوهش هفت مرحله برای ایجاد هستی‌شناسی‌های پزشکی فارسی بر اساس نظام زبان واحد پزشکی پیشنهاد شد. تعیین دامنه و پوشش هستی‌شناسی، استفاده از یو.ام.ال.اس به عنوان هستی‌شناسی پایه، تعیین جفت‌های مفهومی و ترسیم آنها در ساختار یو.ام.ال.اس، تعیین رده‌ها، توصیف ویژگیها، تعریف چهریزه‌ها و ایجاد نمونه‌ها؛ این مراحل را تشکیل می‌دهند. نتایج: با توجه به یافته‌های این پژوهش، روش ارائه شده در این پژوهش می‌تواند در ایجاد سایر هستی‌شناسی‌های حوزةپزشکی در زبان فارسی نیز مفید واقع شود.