مدیریت خاک و تولید پایدار (Nov 2014)
تأثیر مقیاس نقشه‌ی خاک بر نتایج مدل SWAT در شبیه‌سازی روند جریان روان‌آب ماهانه در حوضه‌ی آبخیز تویسرکان
Abstract
مدل‌های فرسایش خاک، ابزارهای مفیدی برای پیش‌بینی روان‌آب، رسوب و فرسایش خاک در حوضه‌های آبخیز به‌شمار می‌روند. اگرچه مدل SWAT برای ارزیابی دبی جریان و آثار بلندمدت عملیات مدیریتی بر آب، رسوب و آلاینده‌های شیمیایی حاصل از عملیات کشاورزی در حوضه‌های آبخیز بزرگ، مورد استفاده قرار می¬گیرد؛ در این پژوهش توانایی این مدل در شبیه‌سازی روند جریان روان‌آب ماهانه‌ی حوضه‌ی آبخیز تویسرکان (با مساحتی حدود 3800 هکتار) و نیز تأثیر مقیاس نقشه‌ی خاک بر نتایج این شبیه‌سازی بررسی شد. به‌منظور بررسی اثر مقیاس نقشه، مدل SWAT با سه نقشه‌ی خاک با مقیاس¬های گوناگون (1:40000، 1:250000 و 1:1000000) اجرا شد که در آن‌ها تمامی عوامل (مانند نقشه‌ی کاربری اراضی، نقشه‌ی ارتفاع رقومی، تعداد شبیه‌سازی‌ها و پارامترهای اولیه‌ی مؤثر در نتایج شبیه‌سازی)، به¬جز مقیاس نقشه‌ی خاک، مشابه بودند. واسنجی و تحلیل عدم قطعیت مدل SWAT برای هر سه مقیاس با دوره‌ی آماری 1998 تا 2008 با استفاده از برنامه‌ی SUFI-2 انجام پذیرفت. نتایج نشان داد که مقادیر نهایی شاخص‌های آماری (ضریب تبیین، ضریب ناش- شاتکلیف، فاکتور p و فاکتور r) برای هر سه مقیاس خاک، تقریباً مشابه بودند. به‌نظر می‌رسد که فاکتور کلیدی در تعیین اثر‌گذاری مقیاس نقشه‌ی خاک بر نتایج مدل SWAT، عدد کمّی مقیاس نقشه‌ی مطالعاتی نیست بلکه تنوع خاک‌های منطقه‌ی مطالعاتی، نقش مهمی را بر نتایج مدل ایفا می‌کند.
