Praktyka Teoretyczna (Apr 2015)
Religia, z którą można zrobić, co się chce.
Abstract
Celem tej recenzji jest analiza problemu wiary i historii w wybranych pismach Franza Overbecka. Overbeck (1837–1905), niemiecki teolog-agnostyk, historyk chrześcijaństwa, przyjaciel Fryderyka Nietzschego, opisuje w swoich pracach eschatologiczny i kontrkulturowy wymiar pierwotnego chrześcijaństwa. Dzieje Kościoła opierają się według niego na powolnym wypieraniu eschatologii oraz zastąpieniu jej konserwatywnym projektem podtrzymywania i stabilizowania zachodniej kultury i cywilizacji. Z tego powodu Overbeck – broniąc integralności chrześcijaństwa jako kulturowego fenomenu oraz jego uniwersalistycznego dziedzictwa – krytykuje zarówno współczesny mu protestantyzm kulturowy (A. Harnack) jak i postchrześcijańskie i nacjonalistyczne alternatywy (D.F. Strauss, P. Lagarde). W artykule wskazuję na aktualność Overbeckowskich zastrzeżeń wobec wszelkiej – tradycjonalistycznej, liberalnej i lewicowej – teologii politycznej z punktu widzenia chrześcijaństwa zorientowanego na eschatologię. Analizuję również dwie ścieżki recepcji myśli Overbecka w dwudziestowiecznych Niemczech: próbę odnowienia protestantyzmu jako religii stanu wyjątkowego (K. Barth) oraz krytykę teologii i sceptyczno-ironiczne pożegnanie z chrześcijaństwem (H. Blumenberg).
Keywords
