نمود و تطیبق تزیینات معماری گنبد سلطانیه زنجان در منتخبی از نگاره‌های شاهنامه بزرگ ایلخانی(دموت) در دوره ایلخانی

Abstract

زیبایی موهبتی الهی است که در تمام ابعاد زندگی ایرانیان جلوه‌گر و تاثراتی را در همه بخش‌ها داشته و هر شیِ کاربردی، زیبا نیز بوده و زیبایی را در طول خود داشته است. این زیبایی در هنر ایران در قالب تزیینات متجلی و از ارکان هنر ایرانی برشمرده می‌شود. در به کارگیری تزیینات نمی‌توان مرزبندی واضحی را بین هنرها ایجاد کرد. این داد و ستد در تزیینات معماری و نگاره‌های کتاب فاخری چون شاهنامه فردوسی مشاهده می‌شود؛ به گونه‌ای که شکوه بناها در قاب نگاره‌ها متجلی شده است. بنابراین، هدف از نگارش مقاله حاضر، بررسی تاثیرگذاری تزیینات معماری گنبد سلطانیه، در تزیینات معماری تصویر شده در نگاره‌های شاهنامه بزرگ ایلخانی و مقایسه تطبیقی آن­ها در دوره ایلخانی است. پرسش اصلی این است که: تزیینات معماری گنبد سلطانیه چگونه بر آرایه‌های معماری نگاره‌های شاهنامه بزرگ ایلخانی تاثیر گذاشته است؟ برای یافتن پاسخ، تزیینات معماری گنبد سلطانیه و نگاره‌های شاهنامه مذکور، از نظر شیوه تزیین، نقش و محل قرارگیری مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته‌اند. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی بوده و داده‌ها پس از گردآوری به صورت تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته‌اند؛ و نتایج حاصل از بررسی نمونه‌ها نشان می‌دهد که، تزیینات معماری تصویر شده در نگاره‌های شاهنامه بزرگ ایلخانی، از نظر شیوه تزیینات معماری، مانند انواع آجرکاری، گچ‌بری و کاشی، نقوش هندسی، گردان، کتیبه‌ای و محل به کارگیری آن­ها با آرایه‌های معماری گنبد سلطانیه، مطابقت داشته است. این موضوع، نشان‌دهنده سیالیت نقوش و هم‌بستگی آن­ها در یک بافتار فرهنگی، اجتماعی، سیاسی یک‌پارچه و شکوفا است.

Keywords

• تزیینات معماری
• نگارگری
• گنبد سلطانیه
• شاهنامه بزرگ ایلخانی(دموت)
• دوره ایلخانی