تحلیل ریسک سامانه اصلی انتقال آب در شبکه‌های آبیاری با رویکرد سلسله مراتبی فازی

Abstract

سابقه تحقیق و هدف: اتخاذ تصمیم مناسب و ارائه راهکارهای بهبود عملکرد شبکه‌های آبیاری نیازمند شناخت توانایی‌ها و نقاط ضعف اجزا آن می‌باشد. این تحقیق در ابتدا به شناسایی خطرات و تهدیدهای طبیعی، انسان‌ساز و عملکردی پیش روی سامانه اصلی انتقال آب در شبکه‌های آبیاری پرداخته و سپس با ارائه یک چارچوب سیستماتیک اقدام به تحلیل ریسک سامانه مذکور کرده است. روش تحلیل ریسک کاربرد گسترده در ساختارهای مشابه مانند شبکه‌های آبرسانی و جمع‌آوری فاضلاب دارد اما تاکنون از این رویکرد در شبکه‌های آبیاری استفاده‌نشده است. تحقیق پیشرو در بخش اول به دنبال توسعه یک مدل سلسله مراتبی جامع برای شبکه‌های آبیاری بوده است به‌گونه‌ای که ساختار مذکور برای تمامی شبکه‌های آبیاری موجود با سطوح مختلف بهره‌برداری و تنوعی که در سازه‌های انتقال، کنترل و تحویل آب وجود دارد قابل استفاده می‌باشد. در بخش دوم به تحلیل ریسک خطرات شناسایی شده پرداخته است.مواد و روش‌ها: در این تحقیق خطرات تهدیدکننده عملکرد هریک از اجزا شبکه با انجام مطالعات کتابخانه‌ای، بازدید میدانی و مصاحبه با خبرگان، مشخص گردیده است. احتمال وقوع خطرات، پیامدهای وقوع هریک از خطرات و آسیب‌پذیری اجزای سامانه انتقال شبکه مذکور در قالب پرسشنامه دریافت گردید و ریسک خطرات و اجزا محاسبه گردیده است. با توجه به عدم صراحت موجود در دریافت نظر کارشناسی در این تحقیق محاسبات بر اساس اعداد فازی مثلثی انجام گردید و در نهایت جهت ملموس بودن خروجی‌های مدل برای بهره‌برداران از روش مرکز سطح برای تبدیل اعداد فازی به صریح استفاده گردیده است. در این مطالعه جهت مشخص کردن وزن اجرا شبکه، خطرات تهدیدکننده سیستم و معیارهای ارزیابی شدت اثر و آسیب‌پذیری روش تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP) بهره گرفته شد. همچنین در مراحل مختلف تحقیق جهت تجمیع ریسک روش مجموع وزین ساده به عنوان روش تجمیع انتخاب شد.یافته‌ها: نتایج این تحقیق حاکی از این موضوع است که در سطح خطرات، به ترتیب 5 خطر پر ریسک عبارت اند: عملیات نگه داری ضعیف در کانال اصلی با ریسک 758/1، خرابکاری در ماژول نیرپیک با ریسک 67/1، عملیات نکهداری ضعیف در سازه‌های تقاطعی با ریسک 618/1، خطای نیروی انسانی کم تجربه و کالیبراسیون نادقیق در دریچه های قابل بهره‌برداری به ترتیب با ریسک 54/1 و 4/1. بر اساس نتایج تجمیع ریسک در ساختار سلسله، در سیستم انتقال از بین سازه‌های انتقال، تنظیم و تحویل، سازه‌های تحویل با ریسک 966/1 به عنوان بحرانی سازه معرفی شد؛ بین دو منبع آب مخزن و چاه مقدار ریسک به ترتیب 274/1 و 99/0 بدست آمد که گویای بحرانی تر بودن مخزن نسبت به چاه می‌باشد. در سطح سیستم‌ها، سیستم انتقال نسبت به سیستم تأمین با مقدار عددی 937/1 دارای ریسک بیشتری است. نتایج تحلیل حساسیت مدل تحلیل ریسک گواه این مطلب بود که تغییر 10 درصدی ناحیه همپوشانی توابع فازی مورد استفاده در نمره دهی، ریسک کل را به میزان 2/1 و 12/2 درصد به ترتیب در حالت کاهش و افزایش ناحیه همپوشانی تغییر داد و در اولویت بندی اجزا و خطرات پر ریسک تغییر مشاهده نشد.

Keywords

• تحلیل ریسک
• سلسله مراتبی فازی
• ارزیابی شبکه آبیاری