تحلیل تطبیقی آشوب‌ و نظم در رمان‌های چاه بابل و واحۀ غروب بر پایة الگوی نشانه‌شناسی فرهنگی لوتمان

Abstract

آشوب و نظم از تقابل‌های دوگانة تولید معنا در نشانه‌شناسی فرهنگی یوری لوتمان هستند. نظم امری ایجابی و سازنده است که با قرار گرفتن در تعامل آشوب که امری سلبی و ویرانگر است، باعث تولید معنا و خلق مفاهیمی پیچیده می‌گردد. این پژوهش با رویکردی توصیفی – تحلیلی و با خوانشی تطبیقی رمان چاه بابل رضا قاسمی و واحۀ غروب بهاء طاهر بر پایة الگوی آشوب و نظم یوری لوتمان انجام شده‌است. دستاورد پژوهش حاکی است که آشوب ازلی و حرکت بال پروانه‌ای باعث شده تا رخدادها در این رمان‌ها به صورت غیر خطی و پیشامدها مبتنی بر عدم قطعیت باشند؛ در واقع هر پدیدة پیچیده مانند ترس و نابه‌سامانی از رخدادهایی دیگر تأثیر می‌پذیرد. این رخدادها مواردی مانند: آشوب ازلی، آشوب پیش از نظم و آشوب پس از نظم است که باعث تغییرات و آشفتگی‌های در دل متن و شخصیت‌های داستانی می‌شود. آنچه در دو رمان بسیار شبیه است، آشوب ازلی است که بنیان اصلی آن، ترس و سرگردانی است و حرکت بال پروانه‌ای تفاوت عمدۀ این دو رمان است که در رمان چاه بابل به دلیل دوره‌های زمانی مختلف بسامد بیشتری یافته‌است.

Keywords

• نشانه شناسی فرهنگی
• یوری لوتمان
• تقابل آشوب و نظم
• رمان چاه بابل
• رمان واحۀ غروب