هنر و تمدن شرق (Oct 2017)
نوسازی متوازن، عامل حفظ اصالت‌ها در مدینه‌های مراکش
Abstract
از اصول اساسی در توفیق احیاء و نوسازی بافت‌های قدیمی یا ارزشمند، توجه به زندگی جاری و حیات اجتماعی شهروندان در کنار بهسازی کالبدی و فیزیکی است. این اصل در مدینه شهرهای مراکش با رویکردی خاص، نه تنها موجب حفظ واقعی و نه تصنعی این بافت‌ها شده است، بلکه آنها را تبدیل به نواحی گردشگری کرده است، چنانچه مدینه‌ها در شهرهای مراکش از نخستین مقاصد گردشگران از سراسر دنیاست. مدینه‌ها که هسته اصلی هر شهر و بافت قدیمی آنها را تشکیل می‌دهند، در وهلۀ اول با اقداماتی کالبدی از سایر قسمت‌های شهر متمایز شده‌اند. ابنیه و بافت کالبدی مسکونی و تجاری در این شهرها حفظ شده و با همان فرم به حیات خود ادامه می‌دهد. اما آنچه توفیق نوسازی این بافت‌ها را به دنبال داشته است، نه فقط این اقدامات، بلکه رویکرد خاص مدیریتی این بافت‌هاست. این رویکرد در جهت حفظ زندگی شهروندی در سطح مدینه‌ها، تلاشی برای برقراری توازنی اقتصادی، فرهنگی و معیشتی بین کالبد و زندگی ساکنان داشته است. این توازن عبارت است از حفظ وضعیت فرهنگی و اقتصادی ساکنان این بافت‌ها، در حدی که با رفع نیازهای معیشتی خود از زندگی در بافت، رضایتی نسبی را نیز برای آنها فراهم آورده است. می‌توان مدینه‌های مراکش را نمونه‌ای برای نظریه متأخر «نوسازی متوازن» معرفی کرد که عامل فرسودگی را برهم خوردن توازن در ابعاد زندگی و عامل نوسازی را برقراری دوباره و حفظ این توازن می‌داند. راهکار جلوگیری از این عدم توازن، حفظ زندگی جاری خود ساکنین در این بافت‌هاست. حفظ این وضعیت را می‌توان متناظر با محدودیت‌های کالبدی اعمال شده برای بافت تاریخی شهرهای مراکش دانست که هم به حفظ جایگاه تاریخی آنها در سازمان فضایی شهر انجامیده است و هم آنها را به عنوان ارزش‌های کالبدی شهر محافظت کرده است.
