جایگاه اقتصاد و جامعه در اندیشۀ ماکس وبر

Abstract

هدف این نوشتار بررسی جایگاه آن‌چه مهم‌ترین اثر ماکس وبر نامیده شده، یعنی اقتصاد و جامعه، در اندیشۀ اوست. در نقد خوانش پارسونزی (talcott parsons) و یک‌پارچه‌سازِ وبر، گفته شده که گسستی میان وبرِ متقدم ـ وبرِ تأملاتِ روش‌شناختی دربارۀ مفهوم‌پردازی «فرد تاریخی» (historical individual) و اخلاق پروتستان و روح سرمایه‌داری (The Protestant Ethic and The Spirit of Capitalism) و وبر متأخر ـ وبرِ اقتصاد و جامعه (Economy and Society) و جامعه‌شناسی تفهمی (Interpretive Sociology) دیده می‌شود؛ گسستی مبتنی‌بر گذار از فردیت تاریخی به جامعه‌شناسی به‌مثابۀ علمی انتزاعی، گونه‌شناختی (typological)، و جهان‌شمول. این نوشتار نشان می‌دهد که خصلت این گذار نه گسست، بلکه یک تداوم پرتنش است و این‌که اندیشۀ وبر، چه متقدم و چه متأخر، متمرکز است بر صورت‌بندی‌های متفاوتِ فردِ تاریخیِ «سرمایه‌داری مدرن» و «قفس آهنین» (iron cage). به این منظور، درابتدا، نگاهی خواهیم انداخت به تاریخچه و ساختارِ «اقتصاد و جامعه». سپس، گذارِ پیش‌گفته بررسی خواهد شد. درپایان، به تأمل در تنشِ گریز‌ناپذیر در اندیشۀ وبر پرداخته می‌شود تا از این طریق حدود و ثغور یک گفت‌وگوی انتقادی و مولّد با او ترسیم شود.

Keywords

• اقتصاد و جامعه
• اخلاق پروتستان
• فرد تاریخی
• افسون‌زدایی
• عقلانیت
• جامعه‌شناسی تفهمی
• نیچه
• مطالعات تاریخی ـ تطبیقی