مدیریت آب و آبیاری (Dec 2023)
ارزیابی و اولویت‌بندی ریسک سدها با استفاده از روش ترکیبی DEMATEL-ANP
Abstract
سدها علاوه بر منافع اجتماعی بسیاری که دارند امکان دارد با گذشت زمان نیز خطرات اجتماعی، اقتصادی، زیست‌محیطی و فنی‌مدیریتی را داشته باشند. سد پدیده عظیمی درطبیعت محسوب می‌گردد و اثرات آن بر روی محیط‌زیست به‌صورت گسترده است. یکی از مسائلی که می‌باید در زمان بهره‌برداری سدها موردبررسی قرار می‌گیرد، آثار زیست‌محیطی منفی در منطقه احداث سد است. از اثرات زیست‌محیطی منفی برای سدها به‌عنوان مثال می‌توان به رسوب‌گذاری در مخزن و دریاچه سد، تشدید فرسایش در اراضی پایین‌دست، شورشدن اراضی کشاورزی به‌علت بالاآمدن سطح آب‌های زیرزمینی اشاره کرد. اثرات ریسک‌های نام برده‌شده برای سدسازی، ممکن است جبران‌ناپذیر باشد. این پژوهش، با هدف ارزیابی اثرات ریسک‌های چهار معیار اجتماعی، اقتصادی، فنی مدیریتی و زیست‌محیطی متأثر از احداث سدها بر حوضه‌آبخیز موردبررسی قرار گرفته است. تصمیمات مربوط به مدیریت این سدها نیازمند شناخت خطرات و ریسک‌های موجود در سد و اولویت‌بندی آن‌هاست. استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری چندشاخصه‌ای، ابزار مناسبی برای ارزیابی ریسک‌های مختلف در این سدها می‌باشد. در این مقاله از روش ترکیبی دیماتل- فرایند تحلیل شبکه‌ای، جهت شناسایی روابط بین معیارها و زیرمعیارهای ریسک و اولویت‌بندی آن‌ها استفاده شده است. بنابراین، چهار معیار و 42 زیرمعیار برای ارزیابی ریسک‌های سه سد طالقان، ماملو و لار به‌روش فرایند تحلیل شبکه‌ای استفاده شده و نتایج نشان می‌دهد که سد طالقان در اولویت اول ریسک قرار دارد و زیرمعیار اشتغال، مربوط به معیار اقتصادی، با وزن 0720/0 دارای بیش‌ترین ریسک و زیرمعیار تملک اراضی، مربوط به معیار فنی مدیریتی با وزن 0029/0 دارای کم‌ترین ریسک نسبت به‌کل زیرمعیارها می‌باشد. هم‌چنین با انجام تحلیل حساسیت بیش‌ترین حساسیت نسبت به افزایش و کاهش 50 درصدی وزن معیار اقتصادی و کم‌ترین حساسیت نسبت به افزایش و کاهش 30 درصدی وزن معیار فنی‌مدیریتی می‌باشد.
Keywords
