Leksyka dwóch XVI-wiecznych antyreformacyjnych informatorów wyznaniowych w kontekście genezy tych druków („ikonoklasta” vs. „ikonomach”, „zmalowane” vs. „wykonterfetowane”, „gamratka” vs. „miłośnica”)

Abstract

W roku 1561 wydano anonimowo dwa antyreformacyjne informatory wyznaniowe: Rodzay… i Wizerunk… Uwagę badacza zwracają zwłaszcza dwa fragmenty tych druków, gdyż są one zaskakująco podobne (są to jedyne aż tak zbieżne miejsca obydwu utworów). Celem artykułu jest analiza leksykalna owych fragmentów i próba odpowiedzi na pytanie, czy ustalenia językowe dostarczają argumentów pozwalających wyjaśnić relacje genetyczne analizowanych druków: tekst oryginalny – tłumaczenie – kompilacja? Pytanie to dotyczy zwłaszcza Wizerunku…, o którym wiadomo znacznie mniej niż o Rodzayu… Analizie poddano trzy pary leksemów pokazujących odmienne rozwiązania leksykalne przyjęte przez anonimowych autorów: ikonoklasta vs. ikonomach, zmalowane vs. wykonterfetowane, gamratka vs. miłośnica. Sformułowane wnioski wydają się potwierdzać niejęzykoznawczą tezę Zbigniewa Nowaka, że w przypadku Wizerunku… mamy do czynienia z kompilacją, jednak na tym etapie badań trudno o uszczegółowienie tej tezy.

Keywords

• antyreformacyjne informatory wyznaniowe
• leksyka reformacyjna
• relacje genetyczne tekstów