ارزیابی مکانی و زمانی روند شاخص‌های حدی دما و بارش ایران تحت تأثیر تغییر اقلیم

Abstract

پدیده تغییر اقلیم باعث تغییر در شدت و فراوانی پدیده‌های حدی به‌ویژه بارش‌های حدی شده است. تحلیل مکانی و زمانی روند بارش حدی به‌منظور افزایش انعطاف پذیری سیستم­های اجتماعی-اکولوژیکی و زیرساخت­های آن­ها تحت تغییر اقلیمی بسیار مهم است. این مطالعه به بررسی تغییرات مکانی-زمانی ویژگی‌های بارش همزمان با تغییر دما می­پردازد. برای این منظور، آزمون ناپارامتری اسپیرمن برای ارزیابی روند در سه شاخص بارش (بیشینه بارش سه و شش ساعته و مجموع بارش سالانه) و دو شاخص درجه حرارت (بیشینه و کمینه درجه حرارت سالانه) در 26 ایستگاه سینوپتیک واقع در گستره ایران استفاده شده است. در این پژوهش از آمار و اطلاعات 34 تا 70 ساله (از سال 1951 تا 2020) استفاده شد. روند داده‌ها در سطح معنی‌داری 95 درصد بررسی شد. نتایج نشان داد که بیشینه بارش سه و 24 ساعته در ایستگاه گرگان دارای روند مثبت است، اما شاخص مجموع بارش سالانه در این منطقه روندی منفی دارد، هم‌چنین بارش بیشینه سه و 24 ساعته در ایستگاه‌های اهواز، اصفهان و سمنان نیز دارای روند افزایشی معنی­دار بوده و این مناطق مستعد وقوع سیلاب هستند. هم‌چنین نتایج نشان داد که افزایش بارش بیشینه سه و 24 ساعته در دماهای بالاتر در تعداد محدودی از ایستگاه‌ها منجر به افزایش در بارش سالانه می‌شود و اکثر ایستگاه‌ها کاهش بارش را با افزایش دما نشان می‌دهند. هم‌چنین، بیشینه دما در همه ایستگاه‌ها (به‌جز شهرکرد و بیرجند) دارای تغییرات افزایشی است که نشان‌دهنده گرم‌شدن هوا در تابستان است.

Keywords

• ایران
• بارش حدی
• روند مکانی-زمانی
• گرمایش جهانی