ارزیابی بهره‌وری آب در تولید چای در مناطق چای‌کاری استان گیلان

Abstract

یکی از عوامل اصلی در استفاده بهینه از آب برای تولید محصولات کشاورزی، بهره وری آب است. در این پژوهش میزان بهره‌وری آب در شش باغ‌ چای فاریاب و سه باغ دیم (بدون آبیاری) در شرایط مدیریت کشاورز طی دوره رشد سال‌های 1388 و 1389 ارزیابی شد. میزان عملکرد هر باغ در برداشت‌های متوالی، اندازه‌گیری و پایش رطوبت خاک به روش وزنی و با استفاده از معادله بیلان آب در دوره رشد انجام گرفت. حجم آب ورودی به سیستم آبیاری و حجم آب رسیده به سطح زمین نیز اندازه‌گیری شد. میانگین عملکرد چای ساخته‌شده در باغ‌های تحت آبیاری و دیم به ترتیب برابر 2843 و 1095 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. میانگین بهره‌وری آب ناخالص (آبیاری ناخالص و بارندگی موثر) و بهره‌وری آب آبیاری ناخالص در باغ‌های آبیاری‌شده به‌ترتیب برابر 39/4 و 55/4 کیلوگرم چای ساخته‌شده در هکتار به ازای هر میلی‌متر آب مصرفی و میانگین بهره‌وری آب (تبخیرـ‌تعرق واقعی) و بهره‌وری آب آبیاری واقعی به‌ترتیب برابر 18/5 و 61/6 کیلوگرم چای در هکتار به ازای هر میلی‌متر آب مصرفی به‌دست آمد. میانگین بهره‌وری آب در باغ‌های دیم برابر 4/3 کیلوگرم چای ساخته‌شده در هکتار به ازای هر میلی‌متر بارندگی موثر بود. از مهم‌ترین عوامل موثر بر کاهش بهره‌وری آب در وضعیت فعلی باغ‌های چای می‌توان به مدیریت داشت و برداشت (برگ‌چینی غیر استاندارد و با فواصل طولانی) نامناسب و مسائل اقتصادی اشاره نمود. علاوه براین، بهره‌برداری و نگهداری نامناسب و قدیمی بودن سیستم‌های آبیاری و برنامه‌ریزی آبیاری غیر اصولی در باغ‌های چای تحت آبیاری نیز بر کاهش مقادیر این شاخص بسیار موثر بوده است. مقایسه نتایج این پژوهش با مقادیر عملکرد و بهره‌وری آب در شرایط مصرف بهینه آب و کود در تحقیقات گذشته نشان می‌دهد که با اجرای روش‌ها و مدیریت آبیاری مناسب و اعمال تدابیر داشت و برداشت اصولی می‌توان بهره‌وری آب را در باغ‌های چای ارتقاء داد.

Keywords

• کارآیی مصرف آب
• آبیاری تکمیلی
• عملکرد چای
• باغ‌های دیم
• آبیاری بارانی