Darüşşifa İslam Tıp Tarihi Araştırmaları Dergisi (Jun 2023)
VII. Haçlı Seferi ve Salgın Hastalıklar
Abstract
Fransa Kralı IX. Louis, 1244 tarihinde malaria (sıtma) hastalığına yakalanmış, bu hastalık sebebiyle de bilincini kaybetmiş, bilinci kapalıyken hizmetçileri onun öldüğünü zannetmişti. IX. Louis, hastalıktan kurutulup iyileşmesi halinde bir Haçlı Seferi düzenleyeceğine yemin etmişti. IX. Louis sağlığına kavuştuktan hemen sonra Haçlı Seferi hazırlıklarına başlamış ve 11 Eylül 1248 tarihinde Kıbrıs’a gelmişti. 4 Haziran 1249 tarihinde Dimyat önlerine gelerek burayı kısa zamanda almıştı. Daha sonra IX. Louis’in kardeşi Artios Kontu Robert, Mansûra’daki Müslümanların karargâhında bulunan askerlere baskın yapmıştı. Bu baskın sonucunda ordu komutanı Fahreddin Şeyhu’ş-Şuyûh da olmak üzere birçok Müslüman asker şehit edilmişti. Eyyûbî ordusundaki Memlük birliğinin bir kısmı bu kargaşadan kurtulup Mansûra’nın dar sokaklarına pusu kurmuş ve Haçlıların şehrin sokaklarına girmelerini beklemişti. Haçlı birlikleri şehrin sokaklarına girdikten sonra aniden hücum ederek şövalyelerin tamamına yakınını öldürmüşlerdi. Böylece Haçlılar, Mansûra’da istediklerini elde edemeden büyük bir zayiat vererek oradan çekilmek zorunda kalmışlardı. Bu sırada Mısır Eyyûbî hükümdarı Melikü’s-Sâlih (637-647/1240-1249) yakalanmış olduğu verem hastalığından dolayı vefat etmiş yerine oğlu Turanşah, Eyyûbî tahtına geçmişti. Turanşah, tahta geçer geçmez Haçlılarla etkili bir şekilde mücadele etmek için hafif gemiler yaptırmış, Haçlılara, Nil Nehri yoluyla Dimyat’tan erzak ve savaş teçhizatının getirilmesini engellemişti. Turanşah, daha sonra orduya pek çok asker katarak orduyu da güçlendirmişti. Turanşah, bu hazırlıkları yaparken Haçlı birlikleri açlık ve salgın hastalıklarla mücadele etmekteydi. Neticede IX. Louis, Müslümanlar karşısında kazanma ihtimali olmadığını anlayınca anlaşma yapmak üzere Turanşah’a bir elçi heyeti göndermiş fakat istenilen anlaşma sağlanamamıştı. IX. Louis, Turanşah ile anlaşma sağlayamayınca orduyu geri çekerek Dimyat’a dönmeye karar verdi. Bu durumdan haberdar olan Turanşah, orduya Haçlılar üzerine saldırı emri verdi. Bu saldırıda birçok Haçlı askeri öldürüldü. Dizanteri hastalığına yakalanan IX. Louis’i adamları bir kulübeye götürdü. Haçlı şövalyeleri arasında erzak eksikliği ve temiz su sıkıntısından dolayı çeşitli salgın hastalıklar yayıldı. Hastalığa yakalanan askerlerin diş etlerinde ölü tabakalar çıktı. Öyle ki hastaların yiyeceklerini çiğneyebilmeleri için cerrahlar bu etleri kesmek zorunda kaldı. Diğer bir salgının belirtileri ise bacaklardaki etlerin kuruması ve derinin üzerinde siyah toprak renginde beneklerin oluşması şeklindeydi. Ayrıca hastalığa yakalananların dişleri çürümeye başlıyordu. Akabinde burunları kanıyor ve daha sonra ölüyorlardı. Bunun neticesinde IX. Louis, ordunun çok fazla zayiat verdiğini görünce Müslümanlara karşı daha fazla direnemeyeceğine kanaat getirdi. Önde gelen komutanlarıyla yaptığı toplantı sonrasında Turanşah’tan emân dileyip teslim olmaya karar verdi. Turanşah, Haçlıların emân talebine olumlu karşılık verdi. Müslümanlarla Haçlılar arasında anlaşma yapılırken Marcel adında biri; IX. Louis’in haberi olmadığı halde “Şövalyeler! Kralımızın kesin emri, Müslümanlara kayıtsız şartsız teslim olunuz.” dedi. Haçlı şövalyeleri bu emri kralın bir isteği zannederek bütün silahlarını Müslümanlara verip teslim oldu. Böylece VII. Haçlı Seferi büyük bir hüsranla sonuçlandı. Daha sonra IX. Louis, 1270 yılında Tunus üzerine VIII. Haçlı Seferini düzenledi. Burada kendisi de dahil olmak üzere, oğlu ve ordusunun büyük bir kısmı veba hastalığına yakalanarak öldü.
