گزینش و معرفی لاین‌های برتر برنج از نظر پایداری و واکنش در شرایط تنش کم آبی و غرقاب

Abstract

برنج یکی از منابع غذایی مهم برای جمعیت جهان به شمار می­رود، اما سازگاری کمی به شرایط محدودیت آبی دارد و به‌شدت به کمبود آب حساس است. ازاین‌رو، پایداری و بهبود عملکرد در شرایط تنش آبی از اهداف مهم در کشت برنج محسوب می­شود. در این پژوهش، هشت لاین برنج به همراه رقم شاهد منطقه و رقم IR29 در طی سال‌های 1393 و 1394 به‌صورت اسپلیت‌پلات و در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در دو منطقه گنبدکاووس و علی ­آباد کشت شدند. برای اعمال تنش خشکی، آبیاری از 40 روز پس از کشت و هم‌زمان با مرحله حداکثر پنجه-زنی تا برداشت، قطع شد. در این تحقیق، صفات زراعی و تعداد ریشه­های کمتر از پنج، 7-6، 20-8، 30-21 و تعداد ریشه­های بیشتر از 30 سانتی­متر، حجم ریشه و وزن خشک ریشه اندازه­گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد اختلاف بین مدیریت آبیاری و اثر متقابل مدیریت آبیاری و سال برای عملکرد معنی دار بود. مقایسه میانگین عملکرد دانه نشان داد شرایط غرقاب میزان عملکرد بالاتری نسبت به شرایط تنش دارد. تفکیک اثر متقابل مکان × زمان کاشت × شرایط آبیاری با ارقام مختلف به روش بای ­پلات نشان داد که لاین 87.5.103 در شهرستان علی‌آباد در شرایط غرقاب و تنش بالاترین عملکرد دارد. در شرایط تنش کم‌آبیاری لاین­های IR55411، IR70360، 87.5.21، IR66424 و 87.110 اختلاف عملکرد کمی با هم داشتند، در شرایط غرقاب نیز به ترتیب لاین­های IR55411، IR70360، 87.5.21، IR66424 و 87.110 دارای بالاترین عملکرد بودند. نظر به عملکرد بالای لاین 87.110 در شرایط خشکی و لاین 87.5.103 در غرقاب، این لاین‌ها برای کشت در مناطق مشابه توصیه می­شوند.

Keywords

• بای پلات
• پایداری
• عملکرد دانه
• کم‌آبیاری
• روش گرافیکی