Incomprehensibility of God and the Trinitarian controversy of the fourth century

Abstract

Chociaż koncepcja niepoznawalności Boga zawsze była w Kościele obecna, to w pierwszych wiekach bardziej istotne było ukazanie Boga bliskiego dzięki łasce i wcieleniu. W IV w. wyraźnie widać zmianę w akcentach i roli przyzna­wanej niepoznawalności Boga przez Ojców. Nie wzięło się to znikąd, ale było ściśle powiązane z kontrowersją eunomiańską, która jest nie tyle częścią polemiki ariańskiej, co osobnym rozdziałem w historii teologii. Wykazujemy w artykule, że podstawą różnic między Aecjuszem i Eunomiuszem z jednej strony a Ojcami Kapadockimi z drugiej były przyjęte przez nich filozoficzne założenia. Zarówno koncepcja osób boskich jak i zagadnienie poznawalności Boga wynikają z prze­konania o pochodzeniu nazw: Eunomiusz wierzył, że nazwy zostały stworzone przez Boga, natomiast Ojcowie Kapadoccy utrzymywali, że to człowiek nadaje rzeczom nazwy. Różne założenia doprowadziły ich do różnych wniosków: Eu­nomiusz uważał, że nazwy oddają istotę rzeczy; Ojcowie, wręcz przeciwnie, byli przekonani, że człowiek nie jest w stanie poznać rzeczywistości, nawet siebie sa­mego. Obie strony zastosowały swoje założenia do możliwości poznania Boga, co nieuchronnie doprowadziło do dwóch rozbieżnych koncepcji: Eunomiusz uznał istotę Boga za całkowicie poznawalną, ojcowie – za całkowicie niepoznawalną.

Keywords

• incomprehensibility of God
• trinitarian controversy of the 4th century
• Eunomius