بررسی امکان اجرای فعالیت‌های اقتصادی زنبورداری و آبزی‌پروری جهت توسعه جوامع روستایی در جنگل های شفارود استان گیلان

Abstract

سابقه و هدف: جنگل‌ به‌عنوان یکی از مهم‌ترین سامانه‌های حیات بشر، واجد جایگاه انکارناپذیری در تأمین رفاه و آسایش انسان-هاست، بر اساس گزارش استراتژی جنگل بانک، جهانی بیش از 6/1 میلیارد نفر در دنیا به اشکال مختلف به جنگل برای تأمین معیشت-شان وابسته هستند. یک بحث متداول سیاسی در مورد توسعه و محیط‌زیست، این است که فقرا، هم عامل و هم قربانی تخریب محیط‌زیست هستند. تعبیر این روایت برای جنگل، نشان می‌دهد که کاهش فقر، می‌تواند فشار بر روی منابع جنگلی را کاهش دهد و حفظ و توسعه منابع جنگلی، می‌تواند به کاهش فقر کمک کند. بر همین اساس در این پژوهش وضعیت جنگل‌های حوضه آبخیز شفارود در استان گیلان برای اجرای دو فعالیت درآمدزای زنبورداری و آبزی‌پروری، جهت ایجاد رونق اقتصادی برای جوامع روستایی و سایر ذینفعان وابسته به جنگل‌های این ناحیه و درعین‌حال باهدف حفظ این جنگل‌ها، بر اساس اولویت‌بندی شاخص‌ها و زیرشاخص‌ها، موردبررسی قرار گرفت.مواد و روش‌ها: حوضه شفارود با مساحتی معادل 36657 هکتار در غرب استان گیلان، بین شهرستان‌های رضوانشهر و پره سر و شرق ارتفاعات تالش قرارگرفته است. در راستای تعیین کاربری اقتصادی مناسب و شناسایی شاخص‌های اصلی برای هر یک از فعالیت‌های مدنظر متخصصین، پس از تبیین مبانی نظری، به‌منظور گردآوری اطلاعات جامع، از تکنیک‌های مشاهده، مصاحبه و پرسش‌نامه با افراد (شامل 55 نفر) که به‌صورت غیر تصادفی و بر اساس تخصص آن‌ها انتخاب شدند، استفاده شد. در پژوهش حاضر در سه مرحله از پرسشنامه جهت تکمیل روند امور استفاده شد و داده‌های حاصل از پرسشنامه‌های مربوط به شاخص‌ها و زیر شاخص‌ها به روش مقایسات زوجی مورد آنالیز قرار گرفتند که جهت به دست آوردن نقشه مکانی بهینه هر فعالیت اقتصادی از نرم‌افزار GIS استفاده شد.یافته‌ها: بر اساس نتایج، در زنبورداری شاخص‌های تنوع پوشش گیاهی، دما و تعداد درخت در هکتار و در آبزی‌پروری شاخص‌های فاصله از رودخانه، فاصله از چشمه و دما به‌عنوان مهم‌ترین عوامل جهت توسعه این زنجیره‌ها شناخته شدند. در ادامه، بررسی امتیاز نهایی زیرشاخص‌ها بر اساس نظر متخصصین نیز نشان داد زیر شاخص‌های اقلیم مرطوب با امتیاز نهایی 03/0، بالاترین ظرفیت سرمایه‌گذاری و فاصله از جاده‌های خاکی هر دو با امتیاز نهایی 024/0 نیز برای زنبورداری مهم بوده‌اند. زیرشاخص‌های اقلیم مرطوب با امتیاز نهایی 03/0 مهم‌ترین معیار بوده است و ظرفیت بالای سرمایه‌گذاری با امتیاز نهایی 029/0 و فاصله کمتر از 500 متر با رودخانه با امتیاز نهایی 026/0 برای آبزی‌پروری در جایگاه‌های دوم و سوم قرار داشته‌اند. نتایج همچنین نشان‌داد که 13/22 درصد از کل منطقه (31/8063 هکتار) برای اجرای فعالیت زنبورداری و 41/14 درصد از کل منطقه (9/5249 هکتار) برای اجرای فعالیت آبزی‌پروری جهت توسعه اقتصادی در جنگل‌های شفارود کاملاً مناسب هستند.نتیجه‌گیری: با توجه به یافته‌های این پژوهش در ارتباط با شاخص‌های مؤثر و همچنین مساحت نسبتاً خوبی که برای هر فعالیت اقتصادی بسیار مناسب تلقی گردیده است و نیز جمعیت روستایی که در این حوضه آبخیز حضور دارند، لازم است که مدیران جنگل برای توسعه جوامع روستایی و یافتن سایر منابع تولید غیرچوبی به آن توجه کنند.

Keywords

• توسعه اقتصادی
• سامانه اطلاعات جغرافیایی
• شاخص
• مقایسات زوجی
• مکان یابی