The substantive right to environment and the procedural environmental rights under the Aarhus Convention – Part I

Abstract

Niniejszy artykuł stanowi część I artykułu, którego celem jest zbadanie wzajemnych relacji między materialnymi i proceduralnymi prawami do środowiska na tle typologii materialnych praw do środowiska i wyzwań napotykanych przy projektowaniu prawa do zdrowego środowiska. Część I zawiera analizę kontekstu w tym zakresie. Przedstawiono w niej pochodzenie terminu "prawo do środowiska" oraz różne podejścia do jego znaczenia, w szczególności różnice pomiędzy "prawem do dostępu do środowiska naturalnego" a "prawem do zdrowego środowiska". Następnie przedstawiono dwa możliwe podejścia do znaczenia terminu "prawo do zdrowego środowiska" i ich konsekwencje. Na tej podstawie artykuł przedstawia trzy główne metody rozwiązywania problemów dotyczących jakości środowiska w ramach systemu praw człowieka oraz relację między podejściem antropocentrycznym i ekocentrycznym. Następnie w artykule przedstawiono główne wyzwania napotykane przy tworzeniu "prawa do zdrowego środowiska", w szczególności kwestię dopasowania tego prawa do istniejącego systemu ochrony praw człowieka oraz ograniczenia związane z "zazielenianiem" innych praw człowieka. Niniejszy artykuł zawiera też krótki przegląd rozwoju odpowiednich przepisów prawnych dotyczących praw środowiskowych, w tym zarówno praw człowieka, jak i praw przyrody. Część I kończy się kilkoma uwagami na temat tendencji do rozwijania proceduralnych praw środowiskowych i oczekiwań wobec Konwencji EKG ONZ z Aarhus oraz jej roli w ochronie materialnych praw środowiskowych i demokracji uczestniczącej - co jest łącznikiem z częścią II, w której szczegółowo omówiono te kwestie i stwierdzono, że przepisy dotyczące dostępu do wymiaru sprawiedliwości w ramach Konwencji z Aarhus ani nie zapewniają wystarczających środków ochrony praw środowiskowych, ani - w świetle koncepcji leżących u podstaw Konwencji - nie powinny być traktowane jako pełniące jedynie taką rolę.

Keywords

• prawo do środowiska, „zazielenianie” praw człowieka, ochrona praw podmiotowych, Konwencja z Aarhus, uprawnienia proceduralne