تغییر معنا در گفتمان خوشنویسی ایران معاصر از دیدگاه تحلیل گفتمان انتقادی

Abstract

خوشنویسی اسلامی ایرانی که از پشتوانۀ کلام الهی، میراث فرهنگی، گنجینۀ حکمت، عرفان و ادبیات برخوردار است در رویارویی با مدرنیسم و گفتمان‌های رقیب در فرایند انتقال معنا میان کنشگران اجتماعی به ویژه هنرمندان معاصر با گرایش خوشنویسانه، دچار تغییر معنا شده است؛ به گونه‌ای که در برخی موارد از کارکرد و شأن خود جدا شده و به عنوان عنصری پیش پا افتاده و مبتذل تبدیل شده است.این پژوهش به دنبال یافتن عوامل مهم و تأثیرگذار در این تغییر معناست. مصون نگه داشتن مفاهیم و ارزش‌های والای خوشنویسی به عنوان عنصری برآمده از بطن تمدن اسلامی با رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی چندوجهی، بیانگر ضرورت این پژوهش است.جامعۀآماری پژوهش بر مبنای آثار هنرمندان شناخته شده با رویکرد خوشنویسانه در هنرمعاصر ایران است که در جهت اهداف پژوهش انتخاب شده است. از این رو به نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین عوامل پس از مواجهه با مدرنیسم، تجاری شدن برخی از این آثار جهت فروش در بازارهای هنری است. فرض آن است که رونق‌گرفتن بازارهای هنری در منطقه و اعمال نظر نظریه‌پردازان هنری خارجی در تغییر معنای خوشنویسی و جهت‌دهی آن در مسیر اهداف خودشان بی‌تأثیر نیست. نتایج پژوهش نشان می‌دهد، به همان میزان که جامعه و هنرمندان از ارزش‌ها و سنت‌های عرفی و دینی فاصله گرفته و سطحی‌نگر باشند از درک معنای خوشنویسی اسلامی که محصول گفتمان اسلامی است دور خواهند ماند و دستخوش بازارهای فروش خواهند شد.

Keywords

• خوشنویسی اسلامی
• تحلیل گفتمان انتقادی
• سیاست‌های فرهنگی
• ایران معاصر