Eskiyeni (Mar 2020)
Dil ve Mantık İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme
Abstract
İnsan düşünen ve konuşan bir canlıdır. İnsan, konuşan ve düşünen bir canlı olma özelliğiyle kendi-sini diğer canlılardan farklı kılmaktadır. İnsan, duygusunu, düşüncesini, tecrübesini, bilgisini ve becerisini dil sayesinde dışa aktarmaktadır. Dil, iletişim araçlarından birisi olması nedeniyle insan-lar var olduğu süre içerisinde kendi aralarında iletişim kurmak için dili kullanabilir. İletişim ger-çekleşirken dil kadar dilin doğru, düzgün ve tutarlı bir şekilde kullanılması da önemlidir. Bundan dolayı insanlar kendi aralarında düşüncelerini paylaşırken dili doğru ve tutarlı kullanmalıdırlar. Bunun yanında paylaşılan ya da aktarılan düşüncenin tutarlı olabilmesi için mantığa ihtiyaç vardır. Sağlam düşünme, doğru ve kesin yargılarda bulunma ile geçerli ve tutarlı argümanlar kullanma amacında olan insanın düzgün iletişim kurmasının yanında sağlam düşüncelerini aktarması için dile ve mantığa ihtiyacı vardır. İnsanın ve uygarlığın en önemli belirtisi ve vasıtası olan dil, insanın duygularını, düşüncelerini, arzularını dışa vurmasına imkân sağladığı gibi hayatını sürdürmesine de olanak sağlar. Düşüncenin aktarılması bağlamında düşüncenin veya anlamın taşıyıcısı olan dil, düşüncenin aktarımı için olmazsa olmazıdır. Düşüncenin doğru ve tutarlı olması hususunda önemli rol oynayan mantık bilindiğinde, sözün doğrusunu yanlış ve geçersizinden ayırt edilebil-diği gibi manayı doğru kavramayı da yanlış olanından ayırt edilebilir diyebiliriz. Mantığın konusu mantıksal düşünmedir. Bundan dolayı mantık, “doğru düşünme kurallarının bilgisi” diye tanım-lanmaktadır. Mantık ve dilin ortak paydası ‘düşünme’dir. Çünkü hem mantık hem de dil, ‘düşün-me’ ile sıkı ilişki içerisindedir. Dilin düşünceyle olan ilişkisi ve düşüncenin de mantıkla olan ilişkisi dikkate alındığında mantık dil ile de sıkı ilişki içerisindedir.Mantık, doğru düşünmenin vasıtasıdır. Dil de düşüncenin elbisesidir. Dili şekillendiren ya da dile şekil veren esasında düşüncedir. Düşüncelerin mutlaka dil ile ifade edilmesi gerekir, zira düşünce-lerimizi dil ifade etmezsek mantıksal açıdan incelebilmemiz söz konusu olmayacaktır. Akıl yü-rütmeler bir tür düşünme biçimidir. Akıl yürütmelerin dil ile ifade edilmesi ve argüman şeklini alması gerekir. Argümanlar da mantığın konusunu oluşturur. Mantık, aslında düşünceyle beraber varlığını sürdüren ve dil sayesinde kendini dışa vuran bir süreç olduğu söylenebilir. Mantık denil-diğinde düşünceyle birlikte hangi şekilde ya da koşulda olursa olsun dilin, diğer bir ifadeyle düşü-nülenin ifade edilme hali akla gelmektedir. Bundan ötürü dil, düşünce ve mantık kendi aralarında kesin ve sıkı bir ilişkisi içerisindedir. Mantık sayesinde düşünme eylemi sağlıklı, sağlam (bilgi açısından), tutarlı ve doğru olmaktadır. Mantık kuralları ile düzenlenen sağlıklı, sağlam, tutarlı ve doğru düşünce, mantık kuralları olma-dığında yanlışa düşmektedir. Buradan hareketle; mantık sayesinde sağlam düşünce oluşmuş ise sağlam düşünceden sağlam bir dilin ortaya çıkma ihtimali de artmıştır.Dil ile mantık arasında sıkı bir ilişkinin varlığından rahatlıkla söz ediyor olabilmemize etken se-beplerden birisi de şudur: Dilbilgisi hatasız konuşmanın, mantık da doğru düşünmenin kurallarını vermektedir. Dilin lafızlarla olan ilişkisi ne ise mantığın kavramlarla ilişkisi de öyledir. Şu var ki gramer bir milletin dili ile ilgili kuralları içerirken mantık bütün insanlığın düşüncesine ait kanun-ları ifade etmektedir. Zihnimizi hataya düşmekten koruyan mantık, dil sayesinde kendisine ifade alanı bulur. Doğru ya da yanlış şeklinde nitelendirilen düşünceler ve kavramlar dil vasıtasıyla meydana çıkar. Dolayısıyla herhangi bir akıl yürütmenin mantıksal açıdan geçerliliğini belirleye-bilmek için o akıl yürütmesinin dil vasıtasıyla dışa vurulup bir argüman biçimi kazanması gerek-mektedir. Bundan dolayı mantık, akıl yürütmelerin dilsel ifadesi olan argümanlarla ilgilenir. Bu nedenle de akıl yürütmelerin dilsel ifadesi olan argümanlarla ilgilenen mantık dil ile kopmayan bir bağı ve ilişkisi vardır.Mantık, iç konuşma ve dış konuşma manalarına gelmektedir. İç konuşma, akledilmiş olan manala-rın anlaşılması, bir başka ifadeyle akledilmiş anlamların zihni düzenlemesidir. İç konuşma aşama-sını sağlam bir hale getiren mantık daha sonra dış konuşmayı yine kendi kuralları ile hatasız, sağlam ve mükemmel hale getirmektedir. Dış konuşmanın gerçekleşmesi dil ile olmaktadır. Dilin çok anlamlılıktan kurtulup tek anlamlı hale gelmesi mantığın kuralları ile mümkündür. Kısaca iç konuşmanın mantık, dış konuşmanın ise mantık kuralları ile dizayn edilmiş dil olduğunu söyleye-biliriz. Bu sebepledir ki dil ve mantık bir bütüne aittir. Mantıklı düşünme, doğru yargılarda bulunma ve geçerli argümanlar kullanma amacında olan insanın bu amacını yerine getirebilmek için öncelikle akıl, mantık ve dile ihtiyacı vardır. Dolayısıy-la burada olduğu gibi iletişim sırasında da iletişimin sağlıklı yürütülebilmesi için mantık ile dil önemli rol üstlenmektedirler. Bu sebeple iletişim için mantık ve dile ihtiyaç vardır. Netice itibariy-le dil ile mantık birlikte olmak durumundadırlar. Bu durumda bize göstermektedir ki, dil ile mantık arasındaki ilişki her zaman güçlü bir şekilde devam etmek zorundadır. Kısaca hayatın her alanında dili kullanan bir varlık olarak insan mantığı da kullanmak durumun-dadır. Zira insan, mantığın kurallarına uygun hareket etmezse insan zihninin hataya düşmesi kaçınılmazdır. Bu sebeple mantık, çoğu zaman iletişim halinde olan insanların hayatında dil ile birlikte önem arz etmektedir. Çünkü dil olmadan mantık, mantık olmadan da dil önemsizdir. Bundan dolayı da ‘mantık’sız ‘dil’, ‘dil’siz ‘mantık’ düşünmek tasavvur edilemez.
Keywords
