Cihannüma: Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi (Jul 2019)
Tire Dokuma Endüstrisi ve Damga Mukataası (18. Yüzyıl)
Abstract
Batı Anadolu bölgesinin tekstil endüstrisine de yön veren zirai verimliliği ve ticari canlılığı, sadece şehir merkezlerini değil kırsal merkezleri ve kasabaları da dokumacılık alanına çekmiştir. Bu sebepten ötürü çok erken tarihlerden itibaren bölgenin dokuma ve üretim sanayii ile ön plana çıkan birkaç yerleşim biriminden biri de Tire olmuştur. Ağırlıklı olarak pamuk ve pamuklu dokuma türünden bir üretim endüstrisine sahip olan kentteki dokumacı taifesi, başlıca beyaz ve elvan bogasi, Çine tülbendi, astar, kirpas-ı penbe, alaca, kuşak ve peştamal gibi ürünlerde uzmanlaşmıştı. Dokumanın yanı sıra boyama işlemleri de aynı merkezdeki boyahanede gerçekleştirilmekteydi. Arşiv belgeleri, Tire’nin sadece bir dokuma ve boyama merkezi değil aynı zamanda civarda üretilen tekstil ürünlerinin ticareti için de canlı bir iç pazar olduğunu göstermektedir. 18. yüzyıla gelindiğinde Tire’de üretilen kumaşlardan tahsil edilen damga resmi, Tire ve tevâbi’i bogasi damgası mukataası adı altında malikâne olarak işletilmeye başlanmıştır. Bu makalede, mukataa kayıtlarını da içeren Osmanlı arşiv belgelerinden hareketle, Tire dokuma ve boyama sanayiinin gelişimine ilişkin yeni bilgilerin yanı sıra 18. yüzyılda malikâne usulüne göre iltizama verilen Tire bogasi damgasının işleyişinin ortaya konması amaçlanmaktadır.
Keywords
