Fâtımî Devleti’nin Yönetiminde Ermeni Vezirler ve Sosyal-Siyasi Hayattaki Rolleri

Abstract

Fâtımî Devleti, hükmettiği geniş coğrafyada farklı etnik köken ve dini inanca mensup insanları bünyesinde barındırmıştır. Fâtımîler’in idaresi altında yaşayan bu topluluklar devletin en üst düzey idari kademelerinde yer alarak yönetime katılmışlardır. Fâtımîler’in yönetimi altında yaşayan Ermeniler de, halifeden sonra en yetkili yönetim kademesi olan vezirlik makamında yer almış ve 60 yılı aşkın bir süre devlet idaresinde etkin bir şekilde rol oynamışlardır. Ermeni vezirler, devletin siyasi, askeri, hukuki, iktisadi ve idari yapısında önemli görevler üstlenmiş ve adeta devleti bir hükümdar gibi yönetmişlerdir. Söz konusu vezirlerin başarılı yönetimleri sayesinde Fâtımî Devleti yıkılmaktan kurtulmuş ve devletin ömrü bir asır daha uzamıştır. Bu yönüyle Ermeni vezirlerin yönetime gelmesiyle başlayan dönem, ‘Vezirler Asrı’ olarak nitelendirilmiştir. Bu çerçevede Fâtımîler’de yedi Ermeni vezir görev almıştır. Vezirlerden altı kişi Şiî, bir kişi ise Hıristiyan olduğu halde bu görevi yürütmüştür. Bu çalışmamızda; Bedr el-Cemâlî, Efdal b. Bedr el-Cemâlî, Ebû Ali Ahmed b. Efdal Küteyfât, Ebü’l-Feth Yânis el-Ermeni, Behrâm el-Ermeni, Talâiʻ b. Rüzzîk ve Rüzzîk b. Talâiʻ isimli Ermeni vezirlerin Fâtımî Devleti’nin sosyal ve siyasi hayatındaki rollerini incelemeye çalışacağız.

Keywords

• fâtımîler
• şiî
• mısır
• ermeniler
• vezir