بازخوانی مؤلفه‌های مؤثر بر ادراک جداره‌های فعّال در طراحی منظر خیابانی (مطالعه موردی بافت میانی شهر شیراز، خیابان خیام)

Abstract

تمرکز بر ویژگی­های کیفی جداره­های فعال و مؤلفه­های ادراک آن­ها، از مهم­ترین موضوعات طراحی منظر خیابانی است. کیفیت سطح همکف جداره‌ها تأثیر زیادی بر میزان و نحوه استفاده شهروندان از فضای شهری، مدت زمان حضور و رفتارهای احتمالی آن­ها دارد. به منظور دست­یابی به مؤلفه­های مؤثر بر ادراک منظر خیابانی با تأکید بر جداره­های فعال و امکان مطالعه دقیق­تر آن­ها، می­توان عناصر تشکیل­دهنده منظر خیابانی را به سه مؤلفه کالبدی، عملکردی و زمینه­ای تقسیم نمود. کیفیت­های طراحی شهری مناظر خیابانی متشکل از کیفیت­های کاربردی منظر پیاده­رو و کیفیت­های زیبایی­شناسی آن است. اجزاء تشکیل دهنده جداره­های فعال متشکل از دو بعد عینی و ذهنی است که بعد عینی شامل عناصر خارجی و داخلی ساختمان؛ و بعد ذهنی شامل خوانایی، جهت دهی، حس خوش آمدگویی و ارتباط متقابل شهروندان با فضای خیابان است. این پژوهش از شیوه تحقیق مشاهده و پیمایش در بستر مطالعات میدانی خیابان خیام در بافت میانی شیراز بهره گرفته است. روش تحلیل مورد استفاده تلفیقی از روش­های کمی و کیفی ارزیابی ادراک منظر خیابانی است و داده­های به دست آمده با استفاده از ماتریس سوات و امتیازدهی طیف لیکرت مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و راهبردهای طراحی از طریق ماتریس راهبردهای کمی استراتژیک ارائه شده است. یافته‌های پژوهش نشان می­دهد که تأکید بر ارجاعات زمینه­ای و تاریخی، ارتقاء کیفیت منظر عینی، ارتقاء مؤلفه‌های عملکردی و نظام فعالیتی، ساماندهی کالبدی جداره­های سطح همکف، تأکید بر تجربه فضایی عابرین پیاده از سطح همکف و ارتقاء امنیت اجتماعی و حس حضورپذیری در طراحی منظر خیابانی ضروری است.

Keywords

• ادراک محیطی
• منظر خیابانی
• جداره فعال
• خیابان خیام
• شیراز