بررسی واکنش ژنوتیپ‌های پیشرفته و تجاری گندم ایران نسبت به زنگ قهوه‌ای در مراحل گیاهچه‌ای و گیاه کامل

Abstract

زنگ‌ها به‌عنوان بیماری‌های مهم گندم، همواره خسارت اقتصادی قابل توجهی در اکثر مناطق گندم‌کاری جهان وارد می‌کنند. کشت ارقام مقاوم مؤثرترین و کم‌هزینه‌ترین روش کنترل آن‌ها می‌باشد. در پژوهش حاضر واکنش 101 ژنوتیپ پیشرفته و تجاری گندم ایران در مراحل گیاهچه‌ای و گیاه کامل نسبت به بیماری زنگ قهوه‌ای مورد بررسی قرار گرفت. بررسی در مرحله گیاهچه با استفاده از چهار پاتوتیپ قارچ عامل بیماری با فرمول پرآزاری/ناپرآزاری مشخص در شرایط گلخانه درکرج و بررسی در گیاه کامل طی دو سال زراعی 1400-1398 در اردبیل و مغان در شرایط آلودگی طبیعی و در دزفول و گرگان در شرایط آلودگی مصنوعی مزرعه انجام گردید. نتایج بررسی‌های مزرعه‌ای نشان داد که 63 درصد ژنوتیپ‌های گندم اقلیم جنوب، 96 درصد از ژنوتیپ‌های گندم اقلیم شمال، 26 درصد از ژنوتیپ‌های گندم اقلیم سرد، 57 درصد از ژنوتیپ‌های گندم اقلیم معتدل، 10 درصد از ژنوتیپ‌های گندم شوری و تمامی ژنوتیپ‌های گندم دوروم از مقاومت کافی برخوردار بودند. بر اساس نتایج آزمایشات انجام شده در مرحله گیاهچه‌ 33 درصد ژنوتیپ‌های مورد آزمایش در این مرحله نسبت به چهار پاتوتیپ قارچ عامل بیماری مقاوم بودند. در این پژوهش پنج رقم گندم تجاری افلاک، شوش، سیروان، زرینه و احسان در شرایط مزرعه مقاومت، اما در مرحله گیاهچه‌ای نسبت به چهار پاتوتیپ زنگ قهوه‌ای واکنش حساسیت نشان دادند و لذا احتمالاً این ارقام دارای ژن یا ژن‌های مقاومت مرحله گیاه کامل باشند.

Keywords

• پاتوتیپ
• زنگ برگی گندم
• مقاومت گیاهچه‌ای
• مقاومت گیاه کامل
• مقاومت تدریجی