ارزیابی مخاطرات زیست محیطی استفاده از حشره ‏کش‏های ثبت شده در ایران با استفاده از شاخص EIQ

Abstract

آفت کش‏های شیمیایی در چند دهه اخیر، به صورت گسترده برای مبارزه با آفات و امراض گیاهی مورد استفاده قرار گرفته‏اند. اما اثرات منفی سموم دفع آفات شیمیایی، مشکلات فراوانی را در محیط زیست ایجاد کرده و صدمات فراوانی را به سلامت انسان وارد آورده است. برای کاهش هرچه بیشتر مخاطرات زیست‏محیطی سموم دفع آفات شیمیایی باید مخاطرات ناشی از استفاده آن‏ها به صورت خلاصه و دقیق، بررسی شود. در این تحقیق اثرات زیست‏محیطی سموم حشره کش مصرفی ثبت شده در کشور در سه سال زراعی 81-1380، 83-1382، 84-1383 با استفاده از شاخص تأثیر زیست‏محیطی مورد بررسی قرار گرفت. این شاخص از سه بخش مجزا تشکیل شده است که در واقع پتانسیل سمیت برای هر یک از آنها تعیین می‏شود. این سه بخش شامل کارگران مزرعه، مصرف‏کنند‏گان و اجزای اکولوژیک می‏باشد. نتیجه نهایی، حاصل از میانگین سه بخش ذکر شده است. طی این دوره حشره‏کش‏های ایمیداکلوپراید، فیپرونیل و تیودیکارب بیشترین سمیت بالقوه را به خود اختصاص دادند. با در نظرگرفتن میزان مصرف‏حشره‏کش‏ها و ماده موثره آن‏ها در فرمولاسیون، اثرات محیطی آن نیز محاسبه شد. بر اساس میزان مصرف و اثرات محیطی تجمعی سموم حشره‏کش در استان‏های مختلف کشور، مخاطرات زیست‏محیطی ناشی از استفاده حشره‏کش‏ها در هر هکتار زمین زیرکشت در استان‏های کرمان، مازندران و گلستان بیشتر از سایر استان‏ها بود. با در نظر گرفتن کل تولید سالانه در استان‏های کشور، میزان سمیت زیست محیطی بر مبنای واحد یک تن تولید محصول زراعی و باغی برای استان‏ها به دست آمد که سه استان شمالی مازندران، گلستان و گیلان، به ازای یک تن تولید محصول زراعی بیشترین مخاطرات زیست محیطی را متقبل می شوند. در نهایت، نتایج نشان داد که بر اساس شاخص تأثیر زیست محیطی، بیشترین مخاطرات زیست‏محیطی ناشی از سوم حشره کش در کشور به دلیل عدم شناخت مناسب و استفاده بیش از اندازه معدودی از حشره کش‏ها می‏باشد. از این رو، با گسترش روش‏های زیست‏بوم‏محور در راستای مدیریت آفات، می‏توان مخاطرات زیست‏محیطی ناشی از استفاده حشره‏کش‏ها را تا حد زیادی کاهش داد.

Keywords

• اثرات محیطی
• سموم دفع ‏آفات شیمیایی
• شاخص تأثیر زیست محیطی