Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Mar 2019)
AMBROSE BIERCE’IN ŞEYTANIN SÖZLÜĞÜ YAPITININ TÜRKÇE ÇEVİRİLERİNDE MİZAH ÖĞELERİNİN AKTARIMI
Abstract
ÖZ: Bu makalede, İngilizceden Türkçeye mizah çevirisi konusu ele alınmakta ve Ambrose Bierce’ın Şeytanın Sözlüğü başlıklı yapıtının Türkçe çevirileri incelenerek kaynak metindeki mizah öğelerinin çevirmenler tarafından hangi yöntemlerle Türkçeye aktarıldığı incelenmektedir. Uygulama kısmında yapıtın Türkçedeki dört çevirisinden Özge Duygu Gürkan ve Armağan Ekici tarafından yapılmış olan son iki çeviri incelemeye alınmaktadır. Amaç, çevirmenlerin sundukları çözümleri ve alternatif aktarım yöntemlerini anlamak ve tartışmaya açmaktır. Bunun için özellikle mizah çevirisinde güçlük yarattığı düşünülen sözcük oyunlarıyla birlikte kültürel, tarihsel, dinî ve edebî göndermelerin çevirisiyle ilgili örnekler incelenmiştir. Sözcük oyunlarının çevirileri incelenirken, kaynak metinde çift anlamlı sözcükler, ses benzerlikleri, yeni üretilen sözcükler ya da mevcut sözcüklerin yeni kullanımları yoluyla üretilen mizahın aktarımına odaklanılmıştır. Dinî, kültürel, tarihsel ve edebî göndermeler konusunda ise kaynak metin okurlarının aşina olabilecekleri ancak erek metin okurlarına yabancı gelebilecek göndermelere dikkat edilmiştir. Çevirmenlerin sözcük oyunlarını aktarmak için kimi zaman yeni oyunlar yarattığı; kültürel, tarihsel, dinî ve edebî göndermelerin aktarımında ise ekleme, çıkarma ve dipnot kullanımı gibi yöntemlere başvurduğu görülmüştür. ABSTRACT: The present article discusses humor translation from English into Turkish. Examining two different Turkish translations of The Devil’s Dictionary by Ambrose Bierce, the article sets out to analyze the methods used by translators for transferring humoristic elements of the source text into Turkish. The case studies focus on the translations by Özge Duygu Gürkan and Armağan Ekici. The aim is to find out and examine methods used by translators for transferring humor. Comparative examples deal especially with wordplays as well as cultural, historical, religious and literary allusions, as these are thought to be the most challenging aspects of humor translation. Analyses addressing wordplays center on issues related to polysemic words, assonances, newly coined words or unconventional uses of vocabulary. Cultural, historical, religious and literary allusions are examined with special attention to the transfer of the source text elements considered to be unknown in the target culture. It was observed that translators created new wordplays in the target language -when necessary- to replace those of the source text and that they resorted to methods such as additions, omissions and use of footnotes to translate allusions.
Keywords
