ارزیابی رشد و عملکرد گندم در رقابت با تراکم‌های مختلف سه گونه علف خونی (Phalaris spp.)

Abstract

سابقه و هدف. علف‌هرز علف‌خونی به دلیل شباهت مورفولوژی و نیازهای رشدی یکسان، بیشترین افت عملکرد را در تولید گندم به کشاورز تحمیل می‌کند. این گیاه هرز، به عنوان یکی از علف‌های هرز مهم زراعت پاییزه گندم به‌ویژه در استان‌های خوزستان، فارس، گلستان و مازندران مطرح می‌باشد. نتایج پژوهش‌ها حاکی از این است که گونه‌های مختلف از یک جنس گیاه، فارغ از زراعی یا هرز، در شرایط مشابه ممکن است رفتار متفاوتی نشان دهند. به‌این‌ترتیب، این پژوهش باهدف بررسی و مقایسه اثرات تداخلی سه گونه علف‌خونی در تراکم‌های مختلف بر گندم انجام‌گرفته است.مواد و روش‌ها. آزمایش طی دو سال (1399-1398 و 1400-1399) در شرق استان گلستان، به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. فاکتورها، شامل گونه‌های علف‌خونی، در سه سطح (P.‬brachystachys، P.‬minor و P.paradoxa) به‌عنوان کرت اصلی و تراکم علف‬هرز در 5 سطح (شاهد، 10، 30، 50 و 100 بوته در مترمربع) به‌عنوان کرت فرعی بود. یافته‌ها. بر اساس نتایج، در سال زراعی اول و دوم کمترین میزان وزن‬خشک گندم در رقابت با تراکم 100 بوته در مترمربع P.‬brachystachys به ترتیب، با میزان 61/589 و 77/758 گرم در مترمربع برآورد گردید. همچنین، کمترین میزان شاخص سطح‬برگ برآورد‬شده در سال‌های اول و دوم، به ترتیب با میزان 87/2 و 77/2، در شرایط رقابتی با گونه P.‬brachystachis به‬دست آمد. بیشترین عملکرد نهایی گندم در سال‬های زراعی اول و دوم نیز به ترتیب، با میزان 4679 و 5102 کیلوگرم در هکتار در شرایط عاری از علف‬هرز برآورد شد. از‬طرفی، در هر دو سال آزمایشی میزان برآورد افت‬عملکرد دانه گندم به واسطه ورود اولین علف‬هرز، در شرایط رقابتی با گونه‬های مختلف علف‬خونی متفاوت معنی‬دار نداشت. لذا، میزان تولید دانه گندم در شرایط رقابتی با علف‬خونی با افزایش تراکم علف‬هرز رابطه معکوس داشت. نتایج نشان داد، حداکثر افت‬عملکرد به‌واسطه حضور علف‬خونی، فارغ از نوع گونه علف‬هرز، در تراکم بیشتر از 100 بوته در مترمربع رخ خواهد داد. شاخص‬برداشت گندم نیز با میزان 37 تا 40 درصد تفاوت معنی‌داری در کرت‌های آزمایش نداشت.نتیجه‌گیری: به‌طورکلی، رشد و عملکرد گندم بیشتر از نوع گونه علف‬خونی، تحت تأثیر شدت رقابت و تراکم علف‬هرز قرار گرفت. به‌این‌ترتیب، افزایش تعداد بوته علف‬هرز در واحد سطح و به دنبال آن، افزایش توان رقابت‌پذیری گونه‌های موردمطالعه علف‬خونی، تغییرات معنی‌داری بر خصوصیات رشدی و برخی اجزای عملکرد و عملکرد نهایی گندم تحمیل کرد. با توجه به برآورد آنالیز رگرسیون، به‬دنبال افزایش تراکم علف‬هرز، کاهش معنی‌داری در عملکرد گندم مشاهده شد. برآورد معادله نشان داد، حداکثر افت‬عملکرد گیاه زراعی، در رقابت با تراکم‌های بالاتر از 100 بوته در مترمربع علف هرز علف‬خونی رخ خواهد داد.

Keywords

• افت عملکرد
• تداخل علف هرز
• شاخص برداشت
• علف خونی