تأویل‏های منشوری عطّار از هبوط آدم

Abstract

عطّار که انسی مستمر با قرآن کریم و احادیث داشته برابر مشرب فکری و نوع نگاه خویش، به نحوی گسترده به تأویل آیات و احادیث دست یازیده است. او در این فرآیند علاوه بر تأویل‌های ساده‌ساختار و تک بعدی، تأویل‌های چند بعدی (منشوری) هم دارد؛ به این صورت که او بارها و از مناظر مختلف به یک موضوع قرآنی یا روایی نگاه کرده و هر بار تأویلی متفاوت از آن موضوع واحد ارائه نموده است. این ویژگی که از مختصّات سبکی وی به شمار می‌رود، با عنوان «تأویل منشوری» موضوع این پژوهش است. از سوی دیگر با مطالعۀ آثار منظوم عطّار به روشنی دریافت می‌شود که او در این آثار، نگاهی خاص به فرآیند آفرینش آدم و هبوط او به زمین دارد. حال این پرسش مطرح می‌شود که نوع نگاه او به «هبوط آدم از درگاه حق» چگونه است و چه ساختاری دارد؟ پژوهش حاضر بر پایۀ روش توصیف (descriptive) و تحلیل محتوا (contentanalysis)، پاسخی برای این پرسش ارائه کرده­است. یافته‌ها نشان می‌دهند که مجموعه تأویل‌های ارائه شده دربارۀ هبوط آدم، افزون براین که بیانگر نگاه منشوری عطّار به ماجرای هبوط آدم هستند، مجموعه‌ای را تشکیل می‌دهند که می‌توان آن را تأویل خوشه‌ای نامید.

Keywords

• هبوط آدم
• تأویل
• تأویل منشوری
• تأویل بلاغی
• منظومه‌های عطّار