واکاوی نقش استعاره‎ در تفهیم مفاهیم غیرعینی (مورد مطالعه: هدیه‎های آسمانی دوم و سوم دبستان)

Abstract

استعاره ابزاری مؤثر در تفهیم مفاهیم انتزاعی است. پژوهش حاضر میزان بهره‎مندی کتاب هدیه‎های آسمانی دوم و سوم دبستان از استعاره‎ و نقش آن در تفهیم مفاهیم ناملموس را بررسی می‎کند. در همین راستا اطلاعات مربوط به «قلمروهای مبدا و مقصد»، «تعمیم چند معنا» و «نگاشت جزئی» به تفکیک درس‎های هر دو پایه، در دو جدول مجزا جمع‎آوری شده و مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. طبق یافته‎های پژوهش، مؤلفان در پایۀ دوم از 38 استعاره برای تفهیم مفاهیم انتزاعیِ 16 درس و در پایۀ سوم از 46 استعاره برای تفهیم مفاهیم 16 درس بهره برده‎اند. بنابراین در هریک از پایه‎ها، 4 درس از 20 درس به‌کلی از عنصر استعاره بی‎بهره بوده‎اند. این امر درکنار درس‎هایی که در آن از استعاره استفاده نشده است، نشان می‎دهد که پراکندگی استعاره‎ها از جهت به کارگیری در همه درس‎ها از نمودار منظمی پیروی نمی‎کند؛ لذا در تعداد قابل توجهی از درس‎ها این ابزار به‌نحو شایسته‎ای به‎کار نرفته است. توجه به تنوع قلمروهای مبدا استفاده شده، نشان می‎دهد که مؤلفان از24 نوع حوزۀ مبدا برای تفهیم23 گونه حوزۀ مقصد درپایۀ دوم دبستان و از 36 نوع حوزۀ مبدأ برای عینی کردن 35 گونه حوزۀ مقصد در پایۀ سوم دبستان استفاده کرده‎اند. در نتیجه، با ارتقاء دانش‎آموزان به پایه بالاتر افزایش و رشد شناختی آنها، بسامد و تنوع کاربرد استعاره در کتاب هدیه آسمانی بیشتر شده است. بهتر است نگاه متوازن به فراوانی و تنوع کاربرد استعاره در کلیه دروس از سوی مؤلفان مورد توجه قرارگیرد تا به تسهیل یادگیری مفاهیم ناملموس کمک شایانی کند.

Keywords

• استعارۀشناختی
• مفاهیم انتزاعی
• رشدشناختی
• هدیه‎های آسمانی
• دانش‎آموز