Türk Din Mûsikîsi Örnekleriyle Ses Egzersizleri ve Nüanslarına Dair Bir Deneme

Abstract

Mûsikî nağmelerin iletilmesinde sesi araç olarak kullanır. Hatta mûsikî varlığını ses sayesinde idame ettirir. Sese nağmeyi ve melodiyi mûsikî ilave eder. Bu bağlamda mûsikî melodilerle bir ahenk sağlamayı amaçlar. Mûsikîde icra edilen sesin eğitimli olması gerekir. Bu vesileyle sesin eğitiminde egzersizlerin ve nüansların ders materyali olarak nasıl olabileceği ile ilgili bir deneme mahiyeti taşıyan bu araştırma, Türk Din Mûsikîsi ile sınırlandırılmıştır. Araştırmada Türk Din Mûsikîsi özelinde çeşitli tespitler, örnekler ve egzersizler içermektedir. İlk olarak giriş bölümünde tarihsel açıdan meşk ve konservatuvar eğitim sistemlerinin tarihçesine değinilmiş, Dârü’l-Elhân’ın kuruluşundan bahsedilmiş ve ilk nota çalışmaları hakkında bilgi verilmiştir. Devamında Cumhuriyet döneminde İstanbul Devlet Konservatuvarının kuruluşuna ve eğitim sistemindeki değişimine vurgu yapılmıştır. Akabinde birinci bölümde ses unsurlarına yer verilmiş diyafram egzersizleri ve ses egzersizleri örneklendirilerek açıklanmıştır. İkinci bölümde ise icra unsurları olarak belirlediğimiz nüans çeşitleri, icra teknikleri, makam egzersizleri ve meşk başlıklarına yer verilmiştir. Eserleri okurken doğru sesin ve icranın perdeler ve baskı hakimiyetiyle de alakalı olduğu düşünülerek Türk Din Mûsikîsi’nde sıklıkla kullanılan makamlardan bazıları olan Rast, Nikriz, Hicazkâr, Mâhur, Nevâ, Uşşak, Bayatî, Nihâvend, Sabâ, Çârgâh, Hüseynî, Muhayyer, Karcığar, Bûselik, Hicaz, Şehnaz, Acem-aşiran, Segâh, Hüzzam, Bestenigâr ve Evc olmak üzere yirmi makamda egzersizler notaya alınmış ve çalışmada yer bulmuştur. Yapılan seyirlerin “ah” hecesi ile okunması sağlanmış ve notada belirtilmiştir. Bununla birlikte nüans terimlerinden çarpmalar, crescendo, decrescendo, glissando gibi kavramların icra esnasında kullanımı hakkında bilgi verilmiş ve Türk Din Mûsikîsi eserlerinde simgelerle nota üzerinde gösterilmiştir. Akabinde eser okurken dikkat edilmesi gereken icra tekniklerinden bahsedilmiş ve bunlar Türk Din Mûsikîsi eserlerinde nota üzerinde sembollerle gösterilmiştir. Bununla birlikte güfte-beste ve nağme uyumunun da ayrı bir önem ifade ettiği ve güftenin anlamına göre icradaki teknik hususlara dikkat edilmesi gerekliliği üzerinde de durulmuştur. Devamında ses eğitiminde sesin gelişimi kadar telaffuzun da ayrı bir öneminin olduğu vurgulanmış ve bilhassa icra esnasında kelimelerin daha net bir şekilde anlaşılması için artikülasyonun önemine vurgu yapılmıştır. Araştırmanın devamında Türk Din Mûsikîsinin ses eğitiminde çokça istifade ettiği meşk sistemine değinilmiş, hoca-öğrenci ilişkisinin ses eğitimindeki pozitif etkisi üzerinde durulmuştur. Türk Din Mûsikîsi repertuvarından sesin gelişimine katkı sağlayacak eserlerin içerisinde dikkat edilmesi gereken nüanslara da vurgu yapılmıştır. Türk Din Mûsikîsi repertuvarından örnek olarak; rast makamında Taceddin Efendi’nin güftesi, Sebilci Hüseyin Efendi’nin bestesi: “Ey Güzellerden Güzel“, hicaz makamında Yunus Emre’nin güftesi, bestesi meçhul: “Ah Nice Bir Uyursun Uyanmaz mısın?”, ve Aziz Mahmud Hüdâyî’nin güftesi, Şehabettin Efendi’nin bestesi: “Buyruğun Tut Rahmanın”, nikriz makamında Yunus Emre’nin güftesi, Ahmed Hatiboğlu’nun bestesi: “Hak Bir Gönül Verdi Bana”, hicazkâr makamında Kenan Rifâî’nin güftesi, İzzettin Hümayi Elçioğlu’nun bestesi: “Bir Nokta İdim Kıldı Beni”, uşşak makamında Yunus Emre’nin güftesi, Kemal Gürses’in bestesi: “Yâ Rabbenâ Yardım Eyle Kıyamette”, nihâvend makamında Seyyid Nizamoğlu’nun güftesi, bestesi meçhul: “Bu Aşk Bir Bahr-i Ummandır”, sabâ makamında Mehmet Oruç’un güftesi Tahir Karagöz’ün bestesi “Gel Seninle Gidelim”, şehnâz makamında Ebubekir Kâni Efendi’nin güftesi, İzzettin Hümayi Elçioğlu’nun bestesi: “Gubar-ı Payine Almam”, segâh makamında Niyazi Mısrî’nin güftesi, bestesi meçhul: “Tende Canım” eserleri bulunmaktadır. Bu eserlerde notanın üzerinde gösterilen nüansların uygulanması amacıyla okunan icrâ kayıtlarının linkleri dipnotlarda verilmiştir. Ayrıca Türk Din Mûsikîsi icrâkârlarının okumuş olduğu kayıtların linkleri de dipnotta verilmiştir. Bu linklerin, eğitsel açıdan nüansların uygulanabilmesi için bir referans olabileceği düşünülmektedir.