روش شناسی علوم انسانی (Jun 2023)
کاربست گرانددتئوری در رئالیسم انتقادی
Abstract
آیا رئالیسم انتقادی بهعنوان یک پارادایم معرفتشناختی در فلسفه علم میتواند در حوزه روششناسی و بهویژه روشهای پژوهش به علوم اجتماعی کمک کند یا نه؟ این متن معتقد است گراندد تئوری بهعنوان یک روش پژوهش در حطیه تفسیری میتواند ابزارهای لازم را برای پژوهش در مورد علیت و زمینه در اختیار رئالیسم انتقادی قرار دهد. از دید رئالیسم انتقادی جهان مکانیزمهای دارد که رویدادها و حوادث را خلق میکند. برای شناخت این مکانیزمها رئالیسم از استراتژی پسکاوی و مفاهیم انتزاعی و مدلها استفاده میکند. این پارادایم میتواند طرحهای تحقیقایی ارائه کند که روشهای تحقیق مختلفی را بهکار میگیرد. طرح پهنانگر روش کمّی را در قلمرو تجربی، وقوعی و طرح ژرفانگر روش کیفی را در قلمرو واقعی بهکار میبرد. طرح تلفیقی از هر دو بهره میگیرد. طرح دیگر این است که رئالیسم انتقادی از روشهای خاص استفاده میکند؛ برای مثال روش تاریخی و گرانددتئوری. رئالیسم انتقادی با ارائه مدل ساختار −مکانیزم−زمینه− رویداد با دامنه زمانی کوتاهمدت از گرانددتئوری استفاده میکند. ماتریس موقعیتی گرانددتئوری شامل شرایط علّی،شرایط زمینهای و مداخلهگر، استراتژیهای تعاملی و پیامد است. اگر این سه عنصر هنگام مطالعه کم و بیش حضور داشته باشند، گراندد تئوری میتواند روش تحقیق رئالیسم انتقادی در مطالعات با دامنه کوتاهمدت باشد.
Keywords
