مطالعات قرآن و حدیث (Sep 2021)
تحلیل سندی روایات تفسیری شجرۀ ممنوعه و رابطه دلالی آن با اهل بیت (علیهم السلام)
Abstract
در آیات مربوط به سکونت حضرت آدم(ع) و حوا در بهشت، خداوند آنها را از نزدیک شدن به درخت معینی، نهی می‌کند که مفسران فریقین، در مورد چیستی این درخت وجوه مختلفی را مطرح کرده‌اند. برخی مفسران شیعه، با استناد به سه روایت از معصومان، شجرۀ ممنوعه را با وجود اهل‌بیت(ع) مرتبط دانسته‌اند. راستی‌آزمایی این قول بسیار حائز اهمیت است چرا که در صورت صحت، می‌تواند دلالت آیاتی از قرآن را بر خلقت نوری اهل‌بیت(ع) به اثبات برساند. این پژوهش، با روش توصیفی- تحلیلی، روایات یادشده را از حیث سند و محتوا ارزیابی کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که لااقل یکی از این روایات، از اتقان سندی و متنی کافی برخوردار است. اما در سند دو روایت دیگر، خدشه‌هایی وجود دارد؛ با این حال، شواهدی از عقل، قرآن و روایات، موجبات مقبولیت آنها را فراهم آورده است. تحلیل محتوایی این روایات نیز بر این مطلب دلالت دارد که درخت ممنوعه، از میوه‌های مختلفی برخوردار بوده؛ لیکن در بین میوه‌ها، آنچه برای حضرت آدم(ع) و حوا جذابیّت داشته، علم محمد و آل محمد(ص) بوده است. مطابق این وجه، به نظر می‌رسد آیات شجرۀ ممنوعه، بر وجود نوری اهل‌بیت(ع) نیز اشارت دارد.
Keywords
