Okur-Tepki Teorisi: Küçük Kara Balık Örneği

Abstract

Bu araştırmada edebî bir metinden yola çıkılarak okur tepkilerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada durum çalışması desenlerinden bütüncül tek durum deseni yaklaşımı benimsenmiştir. Araştırmanın katılımcıları amaçlı örnekleme yöntemi ile belirlenmiş, çalışma grubu 10-11 yaş aralığında toplam 65 öğrenciden oluşturulmuştur. Çalışmada ilk olarak Samed Behrengi’nin “Küçük Kara Balık” adlı kitabı eşliğinde etkileşimli okuma çalışmaları yürütülmüş sonrasında da öğrencilerin bu eser hakkındaki görüşlerine başvurulmuştur. Uygulama sürecinde araştırmacı tarafından tutulan alan notları, öğrenciler tarafından yazılan kompozisyonlar ve okuma çalışmaları tamamlandıktan sonra öğrencilerden elde edilen yazılı görüşler veri toplama aracı olarak kullanılmış, verilerin analiz edilmesinde betimsel analiz ve içerik analizi kullanılmıştır. Kitaba ilişkin okur tepkileri üç farklı şekilde analiz edilmiş; birincisinde Schwartz (1992) tarafından oluşturulan değer sınıflamasına göre hazır tema ve kodlar üzerinden, ikincisinde araştırmacılar tarafından oluşturulan kod ve temalar üzerinden, üçüncüsünde Wollman-Bonilla ve Werchadlo (1995) tarafından geliştirilen kategoriler üzerinden değerlendirme yapılmıştır. Kitaba verilen okur tepkileri analiz edildiğinde “öz yönelim, uyarılım ve iyilikseverlik” temalarına ait olan alt değerlerin sıklık oranının yüksek olduğu, öğrencilerin kitabı içselleştirdikleri ve kendi hayatları ile bağdaştırarak estetik tepkiler verdikleri, “aileye değer verme” özellikle de “anneye bağlılık” değerinin ön plana çıktığı tespit edilmiştir. Metnin ötesinde okurun varlığını ve tepkisini görebilmek adına bundan sonraki çalışmalarda farklı yaş grupları ile çalışılarak ahlaki ve bilişsel gelişim dönemlerinin okur tepkileri üzerindeki etkilerinin ortaya çıkarılması önerilmektedir.

Keywords

• okur tepkisi
• çocuk edebiyatı
• samed behrengi
• değer eğitimi
• ahlaki gelişim