Eskiyeni (Sep 2021)
Hanefî Hukukunda Ebeveyne Karşı Nafaka Sorumluluğu
Abstract
Modern dönemde sosyal, kültürel ve ekonomik alanda meydana gelen gelişmeler, toplumsal değerlerdeki değişimleri de beraberinde getirmiştir. Toplumun en temel yapı taşı konumundaki aile kurumu da bu değişimin yaşandığı alanlardan birisidir. Modernleşme ile birlikte geniş aile yapılarının çözülerek yerini çekirdek ailelere bırakması ve kadının iş hayatına katılmasıyla bu sürecin daha da hızlanması, yaşlıların ailedeki ve toplumdaki konumunu ciddi şekilde değişikliğe uğratmıştır. Ailenin yapısında meydana gelen bu değişim, yaşlı ve bakıma muhtaç olan ebeveynlerin çocuklarından ve torunlarından uzak bir şekilde hayat sürmelerine ve sıcak bir aile ortamı ile sosyal çevrelerinden kopar(ılar)ak huzurevlerinde yalnızlığa mahkûm olmalarına yol açmıştır. İslam medeniyetinin bir ürünü olmayan bu kurumların ve burada yaşayan kişi sayısının her geçen gün artması, vicdan sahibi herkesi rahatsız etmektedir. Bu durum, İslam hukuku açısından aile büyüklerine sahip çıkmanın, onları koruyup kollamanın ve ihtiyaç halinde nafakalarını temin etmenin gereğini ortaya koymayı ve bu konudaki sorumluluklarımızı hatırlatmayı gerektirmektedir. Zikredilen gerekçe sebebiyle, bu çalışmada çocukların ebeveynlerine ve aile büyüklerine karşı nafaka sorumluluğu ele alınacaktır.İslam hukukunda nafakayla ilgili birtakım çalışmalar yapılmış olsa da bunların bazısı usûlün (ana-baba, dede ve nine) nafakasını genel olarak ele alan çalışmaların içerisinde bir bölüm ya da alt başlık olarak sunarken, bazıları da meselenin pratik uygulamalarına hiç temas etmemektedir. Hâlbuki hukukun pratik uygulamasını dikkate almadan yapılan bir çalışma eksik olacaktır. Bu yüzden usûlün nafakasıyla ilgili klasik fıkıh kitaplarında ele alınan teorik bilginin pratikte nasıl uygulandığının ortaya konulması gerekmektedir.Diğer taraftan usûlün nafakasıyla ilgili şimdiye kadar yapılan çalışmalar, daha ziyade mezhepler üstü bir yaklaşımla ele alınmıştır. Ancak zikredilen bu durum, geleneksel fıkıh düşüncesindeki hukuki faaliyet tarzıyla pek örtüşmemektedir. Bu yüzden ilgili konudaki görüşleri belirli bir mezhep ya da ekolün literatürü üzerinden okumak daha isabetli olacaktır. Çünkü geleneksel fıkıh düşüncesinde şer’î bir meselenin hükmü, her mezhebin kendi fürû-ı fıkıh sistematiği içinde ele alınmış ve sistem bu şekilde işletilmiştir.Yukarıda bahsettiğimiz sebeplerden dolayı çocukların ebeveynlerine ve aile büyüklerine karşı nafaka sorumluluğunu inceleyeceğimiz bu çalışmayı Hanefî mezhebinin kaynaklarından hareketle ele almaya çalışacağız. Bu bağlamda öncelikle nafakanın tanımı, türleri ve konuyla ilgili hükümler ele alınacaktır. Akabinde ise, usûlün nafakasıyla ilgili konularda Hanefî mezhebi içerisinde bir değişimin olup olmadığı, daha önce ileri sürülen görüşlerin Osmanlı fetvâ mecmuâlarına nasıl yansıdığı, Osmanlı şeriyye sicillerinden hareketle bunların pratikte nasıl uygulandığı ve usûlün nafakasının Türk Medeni Hukuku’ndaki mevcut durumu gösterilmeye çalışılacaktır.
Keywords
