Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Dec 2019)
MÜSKİRATA MESKEN MEYHANEDEN, BALODAN BOZMA BALOZA: OSMANLI’DA EĞLENCE MEKÂNLARININ DÖŞÜMÜ, İHLALLER VE TEDBİRLER
Abstract
Haram olan müskiratın kullanımına mesken olan meyhanelerin müstekreh davranışlara ortam hazırlaması, İslam medeniyetine mensup devletlerin buraları titiz bir şekilde teftiş ve tahdid etmelerine ortam hazırlamıştır. Mezkûr medeniyetin temsilcilerinden olan Osmanlı Devleti’ninde meyhanelere karşı belirtilen tavırlar üzerinden bir kontrol mekanizması geliştirdiği müşahade edilmiştir. Mekânın imkânına, zamanın insafına ve kendisinin de gerçekliğine göre şekillendirilmiş bu mekanizmanın belli ilkeleri sabit tutulmak kaydıyla iktisadi ve siyasi tercih ve tehditler karşısında yer yer sertleştirildiği veya esnetildiği zaman zaman görülmüştür. Devletin meyhanelere karşı yürürlüğe koyduğu politikaların ikircikli parametrelerden oluşmasının önemli bir sebebi, kendi zaafiyetlerinden ileri geldiği gibi bu tür eğlence yerlerinin nezafet ve nezaketten yoksun olmasının getirdiği avantajlarla gayr-i resmi bir şekilde her izbe köşede açılıyor olmasından da kaynaklanmıştır. XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren kadınların bu tür eğlence yerlerinde görünür olmasının adı olan “Baloz” ve benzerlerinin de zuhuru, devleti daha tafsilatlı kanunlar hazırlamasına yöneltmiştir. Bu çalışmada öncelikle meyhanelere karşı devletin tutumuna ilişkin örnek davranışlar paylaşılmış akabinde özellikle balozların ortaya çıktığı ve çoğaldığı XIX. yüzyılın ikinci yarısı dikkat-i nazara alınarak meyhanelerin ve türevlerinin teftiş ve tahdidine sebebiyet veren nedenler zemin, zaman ve özne üzerinden anlamlandırılmıştır.
