هنر و تمدن شرق (Mar 2022)
پدیدارشناسی باغ ایرانی براساس نظریۀ روانشناختی ادراک گشتالت (نمونۀ موردی: باغ شازده ماهان)
Abstract
باغ ایرانی با سابقة درخشان خود، به‌عنوان بهترین الگوی منظرسازی در ایران، محصول تعامل انسان ایرانی در مواجهه با طبیعت است. این تعامل به‌صورت یک رابطة دوطرفه مابین انسان و طبیعت برقرار است و باعث تأثیر متقابل انسان و طبیعت بر یکدیگر می‌شود. هدف اصلی این پژوهش بازشناسی و تحلیل باغ ایرانی با تکیه‌بر دیدگاه روانشناختی گشتالت و تأثیر آن بر ادراک انسان از محیط پیرامون است. این تحقیق به چگونگی تأثیرگذاری اصول ادراک دیداری گشتالت بر انسان در درک نظام‌های کالبدی موجود در باغ ایرانی می‌پردازد. پژوهش حاضر با استفاده از روش پدیدارشناسی و پژوهش موردی در رویکردی قیاسی با ارائة ویژگی‌های روانشناختی و کارکردی موجود در باغ ایرانی به تطبیق قوانین گشتالت و نظام‌های کالبدی موجود در باغ شاهزادة ماهان کرمان می‌پردازد تا با بررسی آن‌ها سهم هرکدام را در استفاده از قوانین گشتالت بازیابد. در این روند با بهره‌گیری از قوانین ادراک گشتالت به ساده‌سازی هندسة موجود در باغ‌های ایرانی پرداخته و علاوه بر آن به تأثیر این قوانین در ادراک محیط پیرامون در نمونة موردی پرداخته شده است. باغ ایرانی به‌عنوان یک کل، حاصل پیوستگی عناصری است که به‌تنهایی ازلحاظ کالبدی دارای معنی و مفهوم خاصی نیستند. درصورتی‌که با قرارگیری این عناصر در کنار یکدیگر (با تفکر، هندسه و جهان‌بینی خاص) مفهوم والایی به نام باغ ایرانی شکل می‌گیرد. باغ ایرانی بر نگرش و باورهای شخصی انسان ایرانی در مواجهه با محیط پیرامون متکی است و از همین رو تنها یک اثر هنری نیست بلکه یک پدیدة فرهنگی و چندبعدی است.
Keywords
