تبیین سکوت دانش‌آموز از منظر رویکرد اسلامی عمل و دلالت‌های آن در تعامل تربیتی

Abstract

هدف: باوجوداینکه سکوت در تربیت اسلامی از منزلت ویژه‌ای برخوردار است، در نظام‌های تربیتی توجهی درخور به نقش تربیتی آن نمی‌شود. هدف این نوشتار معرفی سکوت به‌عنوان عملی انسانی و توجه به نقش آن در تعامل تربیتی است.روش: برای دستیابی به این هدف نخست از روش تحلیل مفهومی برای تعیین چارچوب مفهومی عمل سکوت و در گام بعدی از روش استنتاجی برای دستیابی به دلالت‌های تربیتی در تعامل معلم و شاگرد استفاده شده است.یافته‌ها: تبیین ماهیت عمل سکوت، بر اساس دیدگاه عاملیت انسان است. این دیدگاه برخاسته از نگاه انسان‌شناختی رویکرد اسلامی عمل است. براین‌اساس سکوت می‌تواند با دارابودن مبانی شناختی، گرایشی و ارادی در مقام عمل آدمی به شمار آمده و باتوجه ‌به مبانی خویش، دارای انواع مختلفی باشد از جمله: سکوت معطوف به ندانستن، ناشی از تحمیل، محافظ، به نشانه احترام، به نشانه اعتراض و سکوت ناظر به تفکر. همچنین باتوجه‌به مفهوم عمل سکوت می‌توان دلالت‌هایی تربیتی را برشمرد که عبارت‌اند از: لزوم به‌رسمیت‌شناسی عمل سکوت دانش‌آموز و لزوم مواجهه متناسب معلم با نوع سکوت دانش‌آموز با رعایت اصول تربیتی متناظر چون جهت‌دهی به سکوت معطوف به ندانستن، بسترسازی برای سکوت تفکر، امن‌سازی محیط برای سکوت محافظ، شکستن سکوت اعتراض و دعوت به گفتگو، اجتناب از سکوت تحمیلی، تقویت سکوت ناظر بر احترام.

Keywords

• عمل
• رویکرد اسلامی عمل
• سکوت
• گفتار
• تعامل
• تربیت