نقد تحلیل و زیبایی شناسی متون (Jun 2019)
بررسی فرایندهای فعل در سوانح العشاق احمد غزّالی و عبهرالعاشقین روزبهان بقلی
Abstract
سوانح العشاق احمد غزّالی (م 520) سلسله جنبان رسایل مستقلی است که به زبان فارسی درباره «عشق» نوشته شدهاند. احمد غزّالی در این اثر، مفهوم عشق را فراتر از حدود زمینی و آسمانی بازتعریف کرده، گفتمانی صوفیانه با محوریت آن پدید آورده‌است. این گفتمان در رسایل متأثر از سوانح، مانند عبهرالعاشقین روزبهان بقلی،تکمیل شده و از همین طریق به شعرفارسی نیز راه یافتهاست. با وجود این، زبان پیچیده و ارزشهای ادبی این دو رساله، مانع از توجه به نظریهپردازیهای مؤلفان آن شده و پژوهشهای عرفانی عمدتاً این آثار را متونی شاعرانه، مبتنی بر تجربه شخصی و در نتیجه فاقد چهارچوب فکری مشخّص ارزیابی کردهاند.در این مقاله، با بهکارگیری ابزارهای زبانشناسی نقشگرا از جمله مفهوم «بافت موقعیت» و تحلیل «فرانقش اندیشگانی» ، جنبه تبیینی و نظریهپردازانه این دو متن آشکار و رابطه متقابل آن با بافت فرهنگی قرن ششم بازنموده‌شده‌است. هدف از مقایسه دو متن، نشان دادن امتداد گفتمان عشق سوانح در رسالههای بعدی و روند تکوین و تحوّل گفتمان عشق در آغاز و پایان قرن ششم بوده‌است.
